ميزان ترجمه‌پذيري عناصر فرهنگي و ... در خطبۀ صدوهشتم از نهج‌البلاغه

استعارات، كنايات، تشبيهات، مجاز و ضرب­المثل­ها علاوه بر جنبۀ تخييلي، جنبۀ فرهنگي نيز دارند. ازآنجاكه اين تعبيرات آيينۀ تمام­نماي تاريخ، فرهنگ و انديشه در هر جامعه هستند، در حوزۀ مباحث معاصر ترجمه، توجه صاحب­نظران را به خود جلب كرده ­است. ترجمۀ عناصر و جنبه­هاي فرهنگي گنجانده­شده در متن، در باور برخي از نظريه­پردازان معاصر امكان­پذير نيست، درحالي­كه برخي ديگر آن را در ضمن چارچوب­هاي خاصّي ترجمه­پذير مي­دانند. اين جستار با استفاده از روش توصيفي- تحليلي و براساس مدل ايوير به بررسي، نقد و مقايسۀ شيوۀ ترجمۀ مفاهيم فرهنگي و صورخيال و... موجود در خطبۀ صدوهشتم نهج‌البلاغه ترجمه‌هاي فيض­الاسلام، شهيدي و دشتي مي­پردازد. در اين پژوهش تلاش مي­شود به اين پرسش پاسخ داده شود كه ترجمۀ عناصر فرهنگي از زبان مبدأ (عربي) به زبان مقصد (فارسي) چقدر امكان­پذير بوده است؟ نتايج اين جستار گوياي آن است كه در بين روش­هاي پيشنهادشده براي ترجمۀ عناصر فرهنگي، روش تلفيقي از ترجمة برابر و معادل در فرهنگ مقصد يكي از موفق­ترين روش­هاست، درحالي­كه ترجمۀ چنين تعابير به­صورت آزاد، تنها نقش كاركردي محض آنها را منعكس مي­كند و ارزش فرهنگي تعبير را ناديده مي­گيرد.

In addition to their imaginative aspects, metaphors, allusions, allegories and proverbs have also cultural aspect. Since these interpretations reflect a full image of any society's history, culture and thought, they have attracted the attention of experts in the field of contemporary translation. Some theorists believe that the translation of the cultural elements and aspects included in the text is not possible, while others consider it translatable within certain frameworks. Through a descriptive – analytic method and based on the Ivir’ model, it has been tried in present study to review, criticize and compare the method of translating cultural and imaginative concepts of 108th sermon of Nahj al-balagha by Feyz ul-Islam, Shahidi and Dashti. We have also tried to answer the question that to what extent the translation of cultural elements was possible from Arabic as the source language in to Persian as the target language. The results of this research indicate that among the proposed methods for the translation of cultural elements, the combined method of the equivalent translation in the target culture is one of the most successful methods, while the free translation of such interpretations just reflects their functional role and ignores their cultural value.