ارزيابي تحمل به تنش كم‌آبي در ژنوتيپ‌هاي مختلف سويا

Evaluation of tolerance to water deficit stress in diverse soybean genotypes

كم‌آبي يكي از مهم‌ترين عوامل محدود كننده توليد محصولات زراعي، منجمله سويا محسوب مي‌شود. به منظور شناسايي و ارزيابي تحمل به تنش‌كم‌آبي، آزمايشي با 40 ژنوتيپ‌ سويا در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در دو محيط آبياري نرمال و تنش كم‌آبي در سال زراعي 1393 در مزرعه پژوهشي موسسه اصلاح و تهيه نهال بذر كرج با سه تكرار پياده شد. شاخص‌هاي MP، GMP، HARM و STI بيشترين همبستگي معني‌دار را با عملكرد در شرايط آبياري نرمال و تنش كم‌آبي داشتند و به عنوان شاخص‌هاي برتر براي غربال كردن ژنوتيپ‌هاي متحمل به تنش شناسايي شدند. پس از ترسيم نمودار باي‌پلات ژنوتيپ‌هاي D42×Will82، Spry×Savoy/3، Chaleston×Mostang/12 و Liana×L32/2 به عنوان ژنوتيپ‌هاي متحمل به تنش كم‌آبي و داراي عملكرد بالا تحت شرايط آبياري نرمال و ژنوتيپ‌هاي GN 2171، GN 2167، GN 2087 و GN 2011 به عنوان ژنوتيپ‌هاي حساس به تنش كم‌آبي معرفي شدند. براساس تجزيه خوشه‌اي با استفاده از شاخص‌هاي MP، GMP، HARM و STI و عملكرد تحت شرايط آبياري نرمال و تنش كم‌آبي، ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي در چهار گروه دسته‌بندي شدند كه اكثر ژنوتيپ‌هاي متحمل به تنش كم‌آبي در گروه‌هاي اول و دوم و اكثر ژنوتيپ‌هاي حساس به تنش كم‌آبي در گروه‌هاي سوم و چهارم تجزيه خوشه‌اي قرار گرفتند. نتايج تجزيه خوشه‌اي ميتواند براي انتخاب ژنوتيپ‌هايي با بيشترين فاصله ژنتيكي به عنوان والدين مطلوب براي دورگ‌گيري و ايجاد جمعيتهاي در حال تفرق با حداكثر تنوع ژنتيكي بسيار ارزشمند باشد.

Water deficit is one of the most important factors limiting crop production including soybean. In order to evaluate and identify water deficit tolerant soybean genotypes, 40 soybean genotypes were evaluated in a randomized completely block design (RCBD) with three replications. This study was carried out under both normal and water deficit conditions, in 2015 on the research field of Seed and Plant Improvement Institute-Karaj. MP, GMP, HARM and STI indices which demonstrate the most significant correlation with grain yield in normal and water deficit stress conditions were introduced as the best indices for screening tolerant genotype. Based on biplot graph of first and second principal components, the D42×Will82, Spry×Savoy/3, Chaleston×Mostang/12 and Liana×L32/2 genotypes were introduced as water deficit tolerant genotypes with high grain yield in normal condition and GN 2171, GN 2167, GN 2087 and GN 2011 genotypes were selected as sensitive genotypes to water deficit stress. Based on the result of cluster analysis using MP, GMP, HARM and STI indices and grain yield under normal and water deficit stress condition genotypes were classified in four clusters which the most of tolerant genotypes to water deficit stress were located in the first and second clusters and the most sensitive genotypes to water deficit stress were grouped in the third and fourth clusters. The result of cluster analysis can be valuable in order to selection of genotypes with high genetic distance as parents for hybridization and development of segregating population with maximum variations.