مقايسه درصد و اجزاي اسانس برگ و گل تازه نعنا دشتي (Mentha spicata L.) كشت شده در مناطق حميديه و شوشتر در زمان‌هاي مختلف برداشت

Comparison of the Essential Oil Content and Composition of Fresh Leaf and Flower of Spearmint (Mentha spicata L.) Cultivated in Hamidieh and Shoshtar Locations at Different Harvest Times

نعنا دشتي (Mentha spicata L.) يكي از مهم‌ترين گياهان دارويي خانواده نعنا مي‌باشد كه به­دليل خواص دارويي ارزشمند كاربرد زيادي در صنايع غذايي، آرايشي-بهداشتي و داروسازي دارد. در اين تحقيق تغييرات درصد و اجزاي اسانس نعنادشتي كشت شده در مناطق حميديه و شوشتر طي پنج ماه از سال 1390 در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي بررسي گرديد. نمونه‌هاي برگ تازه در اواسط ماه‌هاي ارديبهشت، تير، مرداد، شهريور و مهر و نمونه‌هاي گل تازه در اواسط ماه‌هاي تير، مرداد و شهريور برداشت شدند. نمونه‌ها به­وسيله كلونجر و به روش تقطير با آب اسانس گيري شدند و اجزاي اسانس با دستگاه GC و GC-MS آناليز شدند. نتايج نشان داد كه زمان برداشت گياه اثر معني‌داري بر درصد اسانس برگ و گل تازه در هر دو منطقه داشت. بيشترين درصد اسانس برگ (74/0%) و گل تازه (84/2%) در منطقه حميديه به­ترتيب در ماه‌هاي تير و مرداد و در منطقه شوشتر در ماه مرداد (به­ترتيب 98/0% و 07/2%) ثبت گرديد. كمترين درصد اسانس برگ تازه در هر دو منطقه در ارديبهشت (26/0 و 42/0% به‌ترتيب در منطقه حميديه و شوشتر) و گل تازه در تير (52/1 و 64/1% به‌ترتيب در منطقه حميديه و شوشتر) مشاهده شد. بيشترين (60/69%) و كمترين (92/51%) مقدار كاروون برگ تازه حميديه به‌ترتيب در ماه‌هاي مهر و ارديبهشت و بيشترين (80/63%) و كمترين (33/53%) مقدار كاروون گل تازه به‌ترتيب در ماه‌هاي شهريور و مرداد ثبت گرديد. در نمونه‌هاي شوشتر، حداكثر مقدار كاروون برگ (03/64%) و گل تازه (95/58%) به‌ترتيب در ماه‌هاي تير و مرداد و حداقل مقدار آن در شهريور (34/60 و 26/54% به‌ترتيب در برگ و گل) به­دست آمد. بيشترين مقدار ليمونن برگ (30/23%) و گل تازه (87/30%) حميديه به‌ترتيب در ماه‌هاي تير و مرداد و بيشترين مقدار در برگ (99/20%) و گل (52/28%) شوشتر به‌ترتيب در ماه‌هاي مرداد و شهريور مشاهده شدند.

Spearmint (Mentha spicata L.) is one of the most important medicinal plants of the mint family that have numerous applications in food, cosmetical and pharmaceutical industries due to its valuable medicinal properties. In this research, the change in essential oil content and composition of fresh leaf and flower of spearmint cultivated in Hamidieh and Shoshtar locations during five months on 2012 were studied. Fresh leaf samples were harvested on May, July, August, September and October. Fresh flower samples were harvested on July, August and September. The essential oil was extracted by Clevenger apparatus base on water distillation and analyzed by GC and GC-MS. Result showed that the harvest time had a significant effect on essential oil content of leaf and flower of both locations. The highest essential oil content of leaf (0.74%) and flower (2.84%) of Hamidieh samples were recorded on July and August, respectively and on August for Shoshtar samples (0.98 and 2.07%). The lowest essential oil content of leaf (0.26 and 0.42%) and flower (1.52 and 1.64%) were observed on May and July for both locations, respectively. In Hamidieh samples, the highest (69.60%) and lowest (51.92%) amounts of carvone of leaf were observed on October and May, respectively and the highest (63.80%) and lowest (53.33%) amounts of carvone of flower were also recorded on September and August, respectively. In Shoshtar samples, the highest carvone amount of leaf (64.03%) and flower (58.95%) was obtained on July and August, respectively and its lowest (60.34 and 54.26%) amount was observed on September. The highest limonene amount of leaf (23.30%) and flower (30.87%) was observed on July and August for Hamidieh samples and on August (20.99%) and September for Shoshtar (28.52%) samples, respectively.