بازشناسي نقش و جايگاه ارتش در تحولات سياسي- اجتماعي مصر؛ پيش و پس از سقوط دولت مرسي

Recognizing the Role and Status of Military in the Political and Social Developments in Egypt, before and after the Fall of Morsi's Government

شايد بي‌راه نباشد اگر گفته‌شود كه تولد مصر جديد همراه با ايجاد ارتش به سبك جديد و به تقليد از ارتش‌هاي مدرن اروپايي بوده‌است؛ بنابراين، در خوانش بسياري از تحولات و فرايندهاي سياسي و رويدادهاي نظامي، امنيتي و سياسي و حتي اقتصادي اين كشور پس از استقلال رسمي، ارتش به‌گونه‌اي‌ بي‌بديل و منحصربه‌فرد نقش‌داشته‌است. ارتش مصر دو بار مسير تاريخ سياسي اين كشور را تغييرداده‌است؛ بار نخست، دخالت ارتش به انقلاب سال 1952 و سرنگوني ملك فاروق، پادشاه اين كشور انجاميد و بار دوم در روز سوم ژوئيه 2013، يعني 61 سال بعد، به سقوط دولت محمد مرسي ختم‌شد. نوشتار حاضر تلاش‌دارد با بهره‌گيري از روش تحليلي- تاريخي، چرايي اين مهم را واكاوي‌كند. نتايج تحقيق نشان‌مي‌دهند كه با توجه به نقش تاريخي- سياسي ارتش مصر در فرايند دولت – ملت‌سازي در اين كشور و اينكه همه رهبران مصر به‌استثناي محمد مرسي، پيشينه نظامي داشته‌اند، مي‌توان مدعي شد كه در مصر به‌استثناي دوران كوتاه مرسي، همواره حكومت نظاميان، حاكم بوده‌است؛ بااين‌حال، موفقيت ارتش مصر در تأمين ثبات و آرامش در دوره پس از كودتا و جايگاه آينده آن در صحنه سياسي، تاحد زيادي به نحوه تعامل آن با گروه‌هاي فعال در صحنه داخلي مصر ازجمله اخوان‌المسلمين و چگونگي برقراري توازن در روابط با قدرت‌هاي خارجي بستگي‌خواهد‌داشت.

The Egyptian army has changed the course of this country's political history two times. First, military intervention led to the 1952 revolution and the overthrow of King Farouk, who was the king of this country; again, in July 3rd i.e. sixty-one years later it led to the fall of Mohamed Morsi. This paper seeks to explore the cause of this major event by using historical-analytic method. The results suggest that considering the historical-political role of the Egyptian army in the process of state formation and nation building in the country and that all leaders of Egypt except Mohamed Morsi have had military backgrounds, it can be said that stratocracy has always been ruled in Egypt except for Morci's short era. Yet, the Egyptian army's success in providing stability and peace in the period after the coup against Morsi and its future position in the political arena will largely depend on the way they interact with activists in the Egypt's internal scene such as the Muslim Brotherhood and the way they balance their relations with external powers.