تغييرپذيري مكاني عملكرد دانه گندم و ويژگي‌هاي خاك در كشت‌زارهاي ديم منطقه نيمه‌خشك در جنوب استان زنجان

به ­منظور پهنه­ بندي عملكرد دانه گندم، روش­هاي كريجينگ معمولي، كوكريجينگ و رگرسيون-كريجينگ مورد استفاده قرار گرفت. براي اين منظور 298 كشتزار‌ ديم گندم با فواصل 59/0 كيلومتر از هم در شهرستان خدابنده واقع در جنوب استان زنجان در سال 1393 انتخاب شد. عملكرد دانه گندم ديم در كشت‌زارها با استفاده از پلات مربعي مورد اندازه‌گيري قرار گرفت. از هر كشتزار دو نمونه خاك سطحي جمع­آوري شد. ويژگي‌هاي فيزيكي و شيميايي خاك شامل شن، سيلت و رس، رطوبت گل اشباع، ماده آلي، واكنش خاك، هدايت الكتريكي، كربنات كلسيم معادل، ازت كل، فسفر قابل دسترس و پتاسيم قابل دسترس خاك در آزمايشگاه اندازه‌گيري شدند. داده هاي خاك براي ارزيابي مدل­هاي زمين آماري و بررسي نقش ويژگي­ هاي خاك در تعيين عملكرد دانه گندم در كشتزارها به­ كار رفتند. از بين كل داده‌هاي مورد بررسي، 238 داده براي ارائه مدل­ هاي زمين‌آماري و 60 داده براي ارزيابي مدل­هاي مذكور مورد استفاده قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه روش كوكريجينگ عملكرد گندم ديم را در نقاط جديد با دقت بيش‌تري )74/0 =R2، 95/118=RMSE) نسبت به دو روش كريجينگ معمولي )74/0 =R2، 87/127=RMSE) و رگرسيون- كريجينگ )26/0 =R2، 84/198=RMSE) برآورد مي‌كند. ازت كل خاك به عنوان يك متغير كمكي در روش كوكريجينگ براي تعيين تغييرات مكاني عملكرد دانه گندم بكار رفت. به‌طور كلي اين پژوهش نشان داد با آگاهي از تغييرات مكاني ازت كل خاك مي‌توان تغييرات مكاني عملكرد گندم را كمي نمود و آن را به­ صورت نقشه زمين‌آماري براي اهداف مديريتي به كار گرفت.

For zoning of wheat grain yield, simple kriging, cokriging and regression- kriging methods were evaluated. For this purpose, in 2014, 298 rainfed wheat fields with distances of 0.59 km from each other were selected at the Khodabandeh county located in the south of Zanjan province. Wheat grain yield of the rainfed lands was measured using the quadrant plots in the field. Soil samples were collected from the surface soil (0-30 cm) of the fields at two replicates. Physical and chemical properties of soil including sand, silt, clay, moisture, organic matter, pH, EC, calcium carbonate equivalent, total nitrogen, available phosphorus and plant-available potassium were measured. Soil data were used to assess the geostatistical models and evaluate the soil characteristics roles on wheat grain yield over the fields. Out of total data, 238 data were used to develop geostatistical models and 60 data were applied to test the models. Results showed that cokriging estimated wheat grain yield in new locations more accurate (R2= 0.74, RMSE= 118.95) than the simple kriging (R2= 0.74, RMSE= 127.87) and regression- kriging (R2= 0.26, RMSE= 198.84). Soil total nitrogen was used as auxiliary variable in cokriging method to determine the spatial variation of wheat grain yield. In addition, according to the results by understanding the spatial variation of the soil total nitrogen spatial grain yield variation can be quantified and used as geostatistical map for management scopes.