ارزيابي آسيب پذيري كاربري آموزشي با رويكرد پدافند غيرعامل شهري در برابر زلزله (مطالعة موردي : منطقة 6 تهران )

Vulnerability Assessment of educational land use with the approach of civil defense against earthquakes

امروزه يكي از اصول ضروري ايمن سازي فضاهاي شهري، توجه به عملياتي كردن الزامات پدافند غيرعامل شهري به منظور كاهش آسيب پذيري و ايمن سازي آن هاست. كاربري هاي آموزشي، يكي از كاربري هاي عمومي در نظام كاربري اراضي شهري است كه مديريت ايمني و توجه به الزامات پدافندي آن، به دليل توليد سفر بالا و تراكم جمعيتي در ساعات مشخص و گاهي دائم، بسيار حائز اهميت است. پژوهش حاضر، در زمينه ارزيابي آسيب پذيري كاربري هاي آموزشي دربرابر زلزله با رويكرد پدافند غيرعامل شهري در منطقه 6 تهران است كه در قالب مطالعات فضايي- مكاني و با اجراي مدل تحليلي در سه گام انجام شد. ابتدا شناسايي و دسته بندي اصول و الزامات پدافند غيرعامل در سه گروه پارامترهاي جمعيتي، سازه اي و مكاني صورت گرفت و با استفاده از ابزار پرسشنامه و نظرسنجي كارشناسي، اولويت هاي اصول پدافند غيرعامل در ارتباط با فضاهاي آموزشي مشخص شد. در ادامه، بر پايه فرايند تحليل شبكه اي، تعيين وزن هريك از معيارها انجام گرفت. وزن حاصل از مدل ANP، در محيط نرم افزار ArcGIS بر لايه هاي مكاني منطقه اعمال شد. نتايج اجراي مدل نشان داد كه از نظر شاخص هاي سازه اي، بيش از 55 درصد واحدهاي آموزشي منطقه، در گروه سازه هايي با ميزان آسيب پذيري زياد قرار مي گيرند و از نظر شاخص هاي جمعيتي، در 60 درصد واحدهاي آموزشي درصورت وقوع زلزله ميزان آسيب پذيري زياد است. از لحاظ شاخص هاي مكاني، بيش از 75 درصد فضاهاي آموزشي، با چند نوع كاربري ناسازگار همجوار هستند و بيشترين آسيب پذيري را دارند. به طوركلي، نتايج حاصل از روي هم گذاري لايه ها نشان داد بيش از 67 درصد واحدهاي آموزشي محدوده در پهنه هاي آسيب پذير واقع شده اند و ميزان آسيب پذيري واحدهاي آموزشي در اين پهنه ها بسيار بالاست.

One of the main challenges in urban settlement regulations is vulnerability of susceptible and important places in relation with environmental crisis and their low safety. Basic principle to build a safe place is considering urban passive defense to reduce susceptibility and making them safe. Educational land uses are specific type of land uses due to their high potential to cause a lot of travels and large population density for at least some hours a day. This research tries to model educational land uses risk against earthquake considering passive defense at district 6 in Tehran. At first step passive defense priorities in relation with educational centers were determined through a questionnaire. Defined indices were classified in 3 groups as demographic, structural and spatial. Then an analytical model based on Analytical Network Process (ANP) was applied and weight of each criteria and sub-criteria were determined. Resulting weights from ANP and ArcGIS were implemented over spatial layers. The results indicated that from structural point of view, more than 55% of educational centers classified among high vulnerable structures. Considering demographic index, 60% of educational centers grouped as susceptible places which their vulnerability will increase when earthquake occurs. With respect to spatial index, more than 75% of educational centers are neighboring to some unrelated land uses which have high vulnerability. Generally the results of overlaying different layers showed that over 67% of educational centers located at vulnerable areas.