كليدواژه :
نهضت ملي شدن صنعت نفت , انقلاب اسلامي ايران , ساختارها , كارگزارها
چكيده فارسي :
سؤال اصلي مقاله آن است كه زمينه‌هاي ساختاري و كارگزاري نهضت ملي شدن نفت و انقلاب اسلامي ايران چيست. براي پاسخ به اين سؤال از نظريه ساختاريابي آنتوني گيدنز استفاده شده است. به نظر گيدنز ساختار و كارگزار دو روي يك سكه‌اند و بايد از سطح تحليل تلفيقي ساختار ـ كارگزار براي تبيين پديده‌هاي اجتماعي استفاده كرد. روش اين پژوهش تحليل اسنادي و تاريخي و از ابزار فيش‌برداري از اسناد براي جمع‌آوري اطلاعات استفاده شده است. فرضيه تحقيق آن است كه حضور همزمان علل ساختاري و كارگزاري باعث رخدادن نهضت ملي نفت و انقلاب اسلامي شده است. يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد در بعد ساختاري، در زمينه اقتصادي مهم‌ترين عوامل در نهضت ملي نفت مسئله نفت، در زمينه اجتماعي ائتلاف روحانيون، روشنفكران و بازاريان، در زمينه سياست داخلي شيوه حكومتي ديكتاتوري و در سياست خارجي حمايت قدرت‌هاي بزرگ از شاه، و در زمينه فرهنگي ايدئولوژي غالب ايدئولوژي ناسيوناليستي بوده است. اما در بعد ساختاري مهم‌ترين عوامل در انقلاب اسلامي در زمينه اقتصادي توسعه وابسته و ناموزون و دولت رانتي، در زمينه اجتماعي ائتلاف همه طبقاتي، در زمينه سياست داخلي شيوه حكومتي ديكتاتوري مطلقه و در سياست خارجي وابستگي به قدرت‌ها، و در زمينه فرهنگي ايدئولوژي غالب و بسيج‌گر ايدئولوژي تشيع بوده است.
اما در بعد كارگزاري، در نهضت ملي، ائتلاف دكتر مصدق به عنوان نماينده جريان ملي و آيت‌الله كاشاني به عنوان نماينده جريان مذهبي مؤثر شد. در انقلاب اسلامي، باز هم ائتلاف ميان نيروهاي مذهبي، روشنفكري و بازاري صورت گرفت ولي رهبري منحصر به فرد انقلاب با امام خميني (ره) و جريان مذهبي به عنوان كارگزار اصلي آن بود.
چكيده لاتين :
he main question of the paper is what the structural and agency backgrounds of the Nationalization Movement of the Oil Industry and the Islamic Revolution of Iran are. To answer this question, Anthony Giddens' Structuration Theory has been used. For Giddens, the structure and agency are two sides of a coin, and the integrated analysis of the structure- agency must be used to explain social phenomena. The method of this research is documentary and historical analysis, and a note -based tool for collecting information is used. The research hypothesis is that the simultaneous presence of structural and agency causes the occurrence of the National Oil Movement and Islamic Revolution movement. The findings of this research show that in the structural aspect, the most important factors in the national oil movement are: in the economic dimension the oil issue, in the social dimension, the coalition of clerics, intellectuals and marketers, in the field of domestic politics, the dictatorship of government and in foreign policy, the support of the super powers of the Mohammad Reza king, and in the cultural field, the dominant ideology of nationalist ideology. In the structural aspect, the most important factors in the Islamic revolution are: in the field of economy, dependent and uneven development and the rentier state, in the social dimension, the coalition of all classes, in the field of domestic politics, the absolute dictatorship mode of government, and in the foreign policy, dependence of Shah government on super powers, and in the cultural dimension, the dominant and mobilizing ideology of Shi'ism.
But in the agency aspect, in the National Movement, the coalition of Dr. Mossadegh as a representative of the national flow and Ayatollah Kashani as a representative of the religious flow, was effective. In the Islamic Revolution, there was again a coalition between religious, intellectuals and market forces, but the unique leadership of the revolution was by Imam Khomeini and religious flow as the main agents of it.
