مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - كلاس وارونه؛ شيوه‌اي جديد و مناسب براي درس روش تحقيق

چكيده فارسي :

سال‌هاست كه معلمان به دنبال راه‌هايي براي تغيير دادن شيوه‌هاي سنتي تدريس هستند. حتي پوياترين سخنراني‌ها نيز خسته‌كننده است. كاربرد فناوري اطلاعات و ارتباطات در آموزش نوع جديدي از يادگيري را مقدور ساخته است به نحوي كه يادگيري در محيط‌هاي غير از محيط كلاس درس امكان‌پذير است(1). يادگيري وارونه (Flipped Classroom) تغيير فضاي آموزشي از مكان بزرگ به فضاي يادگيري فردي و ارائه محتواي درسي خارج از كلاس است. كسب اطلاعات جديد و آموزش در منزل و تكاليف درسي در دانشگاه انجام مي‌شود. مدرس نوار ويديويي از كلاس درس تهيه و ضبط مي‌كند و در اختيار فراگيران قرار مي‌دهد طوري كه آنان در هر كجا و هر زمان به آن دسترسي داشته باشند و آنها را قادر مي‌سازد كه در كلاس درس آمادگي بهتري داشته باشند (2). محتوايي كه در قالب سرفصل درس روش تحقيق دانشجويان كارشناسي پرستاري گنجانده شده است نيازمند يك روش فعال تدريس است، هدف عملي در اين درس طراحي يك پروژه تحقيقاتي است و دانشجويان مي‌بايست تكاليف را به صورت فردي و يا گروهي در طول ترم انجام و در پايان ترم ارائه دهند. ارزشيابي عملي در هر جلسه و ارزشيابي نظري در پايان ترم است. نويسنده ساليان متمادي، مدرس اين درس در دانشگاه بوده است و تجربه استفاده از روش‌هاي تدريس متنوع مانند سخنراني، كارگاهي، يادگيري مبتني بر تيم (TBL) دارد. هر يك از اين روش‌ها، مزايا و معايبي داشته‌اند و هيچ‌كدام قادر نبوده‌اند تا مدرس و دانشجويان را به طور كامل به هدف غايي درس، تدوين پروژه در طول ترم، برساند. در تجربه نويسنده از برگزاري كلاس درس با روش TBL اغلب دانشجويان تقاضا داشتند تا اسلايدها از قبل به آنها داده شود، ضمن اين كه وقت عمده‌اي از كلاس به برگزاري آزمون انفرادي و ارزيابي گروه اختصاص مي‌يافت. به نظر مي‌رسد با توجه به اين كه درصد عمده‌اي از دانشجويان كارشناسي در تدوين و طراحي طرح پژوهشي نياز به راهنمايي دارند، كلاس وارونه فرصت بسيار مناسبي را فراهم مي‌كند تا دانشجويان در ساعات كلاسي به تمرين و عميق‌تر كردن يادگيري خود بپردازند. لذا در ترم جاري براي اولين بار از اين رويكرد براي ارائه درس مذكور استفاده شده است. كلاس وارونه مدل پداگوژيكي نوين در يادگيري الكترونيكي است اما با استفاده از امكانات موجود نيز مي‌توان اين رويكرد را پياده كرد: الف) قبل از شروع ترم تحصيلي براي جلسات درس سخنراني و آنها را ضبط نماييد؛ ب) در اولين جلسه به همراه طرح درس، فيلم‌ها را در اختيار دانشجويان قرار دهيد يا در وب سايت قابل دسترس براي دانشجويان قرار دهيد تا در منزل و هر جاي ديگري قبل از كلاس آنها را ببينند؛ ج) سؤال و تكليف براي كار در منزل تهيه نماييد و در اختيارشان قرار دهيد؛ د) در كلاس، بعد از 10 دقيقه مرور مطالب، تمرين، پرسش و پاسخ انجام دهيد. در طول كلاس، به طور مستمر دانشجويان را مشاهده كنيد، در زمان ارائه آنها بازخورد دهيد و به طور مداوم كار خود را ارزيابي نماييد(3و4). آموزش وارونه نياز به تغيير در فرهنگ يادگيري، محيط زيست قابل انعطاف، محتواي هدف‌دار و معلميني با تجربه و حرفه‌اي دارد(5)، اگرچه اين مدل يك راه براي ايجاد كلاس درس يادگيرنده محور است ولي نمي توان آن را نوش‌داروي حل تمام مسائل آموزشي دانست. به نظر مي‌رسد نياز به تحقيقات كمي و كيفي در خصوص شناسايي پتانسيل مدل در ايران و راهبردهايي براي عملي ساختن اين روش وجود دارد.