ضرروت توجه به بارشناختي در آموزش پزشكي

Exigency attention to Cognitive load in Medical education

در سال‌هاي اخير شاهد مطرح شدن روش‌هاي آموزشي جديد و به‌كارگيري آن در علوم پزشكي هستيم. از طرفي در آموزش پزشكي نيازمند به‌كارگيري شيوه‌هاي نوين براي ارائه آموزش مؤثر به يادگيرندگان هستيم؛ چرا كه ديگر روش‌هاي سنتي پاسخ‌گوي نياز جامعه علمي امروزه نيست. مجري آموزش به عنوان ارائه‌دهنده آموزش به يادگيرندگان بايد با بارشناختي و انواع آن آشنا باشد تا بتواند از محتوا و روش ارائه مناسبي براي يادگيرندگان در طي فرآيند ياددهي-يادگيري استفاده نمايد. اصطلاح بارشناختي براي اولين بار در سال 1950 در قالب رويكرد شناختي ارائه گرديد و بر اين فرض استوار است كه ظرفيت‌شناختي انسان از محدوديت برخوردار است، بدين معنا كه در آن‌واحد، مي‌توانيم تعداد محدودي از واحدهاي اطلاعاتي را پردازش كنيم(1). در صورت توجه به بارشناختي در آموزش، مي‌توان به هدف تعليم ‌و ‌تربيت كه همان دست‌يابي به آموزش اثربخش است، دست يافت. بارشناختي نيز به ميزان باري كه در هنگام پردازش ‌اطلاعات بر حافظه‌كاري وارد مي‌آيد، تا بتواند آن اطلاعات را براي جاي‌دهي در حافظه‌ بلندمدت رمز‌گذاري كند، اشاره دارد، در واقع به اين تلاش ‌ذهني براي پردازش‌اطلاعات در طي فرآيند ياددهي-يادگيري بارشناختي مي‌گويند(2). پژوهش‌هاي مورد بررسي سه نوع بارشناختي دروني، بيروني و مطلوب را مشخص ساخته‌اند؛ بارشناختي دروني به پيچيدگي محتواي آموزشي اشاره دارد. به عبارت ديگر، هرچه يك محتواي آموزشي داراي پيوند عناصري بيش‌تري باشد، آن محتوا بارشناختي دروني بيش‌تري را بر حافظه يادگيرندگان وارد مي‌سازد. بارشناختي بيروني مربوط به نحوه ارائه محتواي آموزشي است؛ به طور مثال ارائه در مجراي ديداري و شنيداري، و در قالب چندرسانه‌‌اي مي‌تواند موجب كاهش بارشناختي بيروني شود. بارشناختي مطلوب نيز به فعاليت‌هاي شناختي ياري‌دهنده يادگيري مربوط است. در واقع ايجاد طرحواره‌هاي ذهني از محتواي آموزشي را شامل مي‌شود(3تا5). مجري آموزش مي‌تواند با توجه نمودن به محتوا و نحوه ارائه مناسب آن موجب اثربخشي فرآيند ياددهي-يادگيري گردد(1). مجري آموزش بايد در صدد مديريت بارشناختي دروني، كاهش بارشناختي بيروني و افزايش بارشناختي مطلوب باشد. توجه به بارشناختي در آموزش پزشكي از اين جهت ضروري است كه، محتواي بيش‌تر دروس در حوزه علوم‌پزشكي داراي پيوند‌عناصري زيادي است؛ به همين جهت متن از جهت يادگيرندگان دشوار ارزيابي مي‌شود، از طرفي همين محتوا بارشناختي‌دروني براي يادگيرندگان ايجاد كرده و در نهايت موجب عدم يادگيري آنها مي‌گردد. براي مديريت اين بار‌ذهني مجري آموزش بايد محتواي مناسبي را انتخاب نمايد كه داراي پيوند‌ عناصري بالايي نباشد و از طرف ديگر مي‌تواند از طريق ارائه در قالب دو مجراي ديداري و شنيداري، به جاي ارائه در قالب يك مجرا، مثلاً استفاده از آموزش چندرسانه‌اي (به خصوص براي مباحثي چون علوم تشريحي) هم بارشناختي دروني را مديريت نمايد و هم از تحميل بارشناختي بيروني بر يادگيرندگان اجتناب نمايد. در عين‌حال مجري آموزش بايد براي ارائه مطالب جديد از محتواي آشنا براي يادگيرندگان استفاده نمايد و سعي در پيوند دانش پيشين و دانش جديد، يادگيرندگان نمايد. يك روش آموزشي مؤثر براي اين منظور استفاده از پيش‌سازمان‌دهنده در تدريس است. از اين طريق طرح‌واره‌هاي شناختي براي يادگيرندگان ايجاد شده و موجب اثربخشي آموزش مي‌گردد.