كاربرد تكنولوژي آموزشي در آموزش پزشكي

The Use of Educational Technology in Medical Education

سردبير محترم مجله ايراني آموزش در علوم پزشكي در سال‌هاي اخير شاهد مطرح شدن روش‌هاي آموزشي جديد و به‌كارگيري آن در علوم پزشكي هستيم. از طرفي با توجه به ماهيت رشته‌هاي آموزش پزشكي، نياز به روش‌هاي جديد آموزشي و به‌كارگيري آن‌ها در فرآيند ياددهي-يادگيري بيش از پيش ضروري به نظر مي‌رسد. با توجه به واژه‌شناسيِ تكنولوژي آموزشي، مي‌توان آن را به‌كارگيري يافته‌هاي علمي مرتبط با حيطه آموزش، يادگيري، رسانه‌هاي آموزشي و علوم ارتباطات براي تسهيل و تثبيت يادگيري دانست(1). تكنولوژي آموزشي داراي سه جنبه يا بعد است: جنبه اول: جنبه يا بعدي كه بر رسانه‌هاي جديد (معمولاً وسايل سمعي و بصري جديد) و استفاده از آن در امر آموزش و يادگيري تأكيد دارد. از اين جنبه، تكنولوژي آموزشي به تمام وسايل، ابزار و رسانه‌هايي گفته مي‌شود كه امر آموزش و يادگيري را تسهيل مي‌كند و مي‌توان آن را، بعد سخت‌افزاري نيز ناميد. جنبه دوم: فراگردها يا روش‌هاي طراحي نرم‌افزار يا مواد آموزشي است كه به يادگيري بهتر منجر مي‌شود؛ مانند آموزش برنامه‌ريزي شده كه در آن از اصولي چون تعيين هدف‌ها، انتخاب روش‌ها، تهيه منابع، آزمايش، ارزشيابي و اجرا بحث مي‌شود. از اين جنبه و ديدگاه، تكنولوژي آموزشي مجموعه روش‌ها و فراگردهايي است كه در طرح، اجرا و ارزشيابي آموزش به كار گرفته مي‌شود. جنبه سوم: بر ويژگي حل مسأله تأكيد دارد؛ به عبارت ديگر، در صورت بروز مشكل در يك نظام آموزشي، اعم از كوچك يا بزرگ و همچنين در صورت نياز به آموزش در يك محيط خاص، تكنولوژي آموزشي به تبيين مشكل مي‌پردازد، يا با توجه به عوامل متعددي كه مي‌تواند در حل مشكل دخيل باشد، براي رفع آن نياز يا حل آن مشكل اقدام مي‌كند. از اين جنبه، تكنولوژي آموزشي مجموعه روش‌ها و راهبردهايي است كه با يك ديد سيستمي، به تجزيه و تحليل برنامه‌هاي آموزشي پرداخته و پس از يافتن مشكلات و علل آن‌ها براي رفع موانع و حل معضلات، راه‌حل ارائه مي‌دهد(2). بنابراين مي‌توان گفت تكنولوژي آموزشي به معناي به‌كارگيري آخرين يافته‌هاي علمي در زمينه‌هاي سخت‌افزاري، نرم‌افزاري و استفاده از روش‌ها و راهبردهاي آموزشي براي اجراي ماهرانه فرآيند ياددهي-يادگيري است. چنان كه در جنبه دوم تكنولوژي آموزشي ذكر شد، اين جنبه روش‌هاي طراحي نرم‌افزار يا مواد آموزشي را براي تسهيل يادگيري مورد تأكيد قرار مي‌دهد؛ در اصطلاح به اين جنبه از تكنولوژي آموزشي، طراحي آموزشي مي‌گويند. طراحي آموزشي را مي‌توان تجويز يا پيش‌بيني روش‌هاي آموزشي براي نيل به تغييرات موردنظر در دانش‌ها، مهارت‌ها و عواطف فراگيران دانست(3). نونان (به نقلِ ديناروند) بيان مي‌كند كه مهارت‌هاي طراحي آموزشي براي كمك به مجريان آموزش براي كنترل آموزش كلاسي ضروري است. در واقع فرض اساسي طراحي آموزشي اين است كه فرآيند يادگيري را توسعه داده، به يادگيرنده كمك مي‌كند تا بهتر ياد بگيرند(4). پيسكوريچ (به نقل از نوروزي و رضوي)، براي طراحي آموزشي چندين مزيت برشمرده است؛ استفاده بهينه از هزينه، استفاده بهينه از زمان، ايجاد يادگيري اثربخش، ارزشيابي آموزشي معتبر و رقابت سازماني(5). در واقع بدون آگاهي و توجه به طراحي آموزشي نمي‌توان به فرآيند ياددهي-يادگيري اثربخش دست يافت(6). اهميت به‌كارگيري تكنولوژي آموزشي در آموزش پزشكي بسيار ضروري است، چنان كه در دانشكده پزشكي دانشگاه ويرجينيا گروه تكنولوژي آموزشي به منظور حمايت از نوآوري‌هاي تكنولوژيكي در فرآيندهاي يادگيري در حوزه علوم پزشكي تشكيل شده است. آزمايشگاه تكنولوژي آموزشي اين گروه خدماتي شامل توسعه وب سايت رشته‌ها، توليد و به‌كارگيري شبيه‌سازها، توليد نرم‌افزارهاي ويدئويي آموزشي، طراحي تسهيلات سمعي- بصري، توسعه به‌كارگيري نرم‌افزارهاي آموزشي و كارگاه‌هاي توانمندسازي اساتيد در زمينه به‌كارگيري تكنولوژي‌هاي آموزشي را اجرا مي‌نمايد. در واقع به‌كارگيري تكنولوژي آموزشي در آموزش پزشكي مي‌تواند كاربردهاي زيادي داشته باشد؛ اما اهم اين كاربردها عبارتند از اين كه: • به مجريان آموزش پزشكي كمك مي‌كند تا فن‌آوري‌هاي نوين تعليم و تربيت را شناسايي نموده و آن‌ها را در فرآيند ياددهي-يادگيري به كار گيرند. • با استفاده از فن‌آوري‌هاي مناسب آموزشي در علوم پزشكي، نظام‌هاي جديد ياددهي-يادگيري را طراحي، اجرا و ارزشيابي نمايند. • براي تسهيل فرآيند ياددهي-يادگيري در علوم پزشكي، به مشاركت در طراحي و توليد رسانه‌ها و منابع آموزشي بپردازند. • به شناسايي مسائل و مشكلات موجود در فرآيند ياددهي-يادگيري در حوزه علوم پزشكي پرداخته و براي رفع آن با استفاده از طراحي آموزشي و الگوهاي متنوع آن با توجه به رويكرد زيربنايي آن‌ها، راه‌حل‌هاي مناسب ارائه دهند.