استفاده از داربست آموزشي( Scaffolding) جهت بهبود آموزش باليني دانشجويان تكنولوژيست جراحي

Using instructional scaffolding to improve clinical education of Surgical Technologist

آموزش باليني جزء حياتي برنامه درسي در آموزش پزشكي بوده و در شكل‌دهي مهارت‌هاي اساسي و توانمندهاي حرفه‌اي دانشجويان نقش اساسي دارد(1و2). هدف آموزش باليني فراهم آوردن فرصت‌هايي است تا دانشجويان بتوانند اطلاعات نظري را با واقعيات عملي پيوند بزنند(3). به صورت تدريجي با حضور بر بالين بيمار تجربياتي كسب كنند و در تعامل با مربي و محيط مفاهيم آموخته شده را در عمل به كار گيرند(4). محيط اتاق عمل محيط اصلي آموزشي براي دانشجويان تكنولوژيست جراحي است. علي‌رغم آن صحنه جراحي در اتاق عمل يك محيط چالش برانگيز است كه استرس موجود در اين محيط به طور قابل توجهي برروي عملكرد حرفه‌اي و قدرت تصميم‌گيري دانشجويان كارآموز در حين عمل تأثير مي‌گذارد(5). در اين محيط دانشجو علاوه بر انجام مهارت‌هاي رواني حركتي پيشرفته، قدرت تصميم‌گيري درست و مهارت كار تيمي بايد در تمامي شرايط حفظ ايمني بيمار را بياموزد(6). وظيفه مهم تعليم و تربيت نيروي انساني و متخصص مورد نياز بخش‌هاي مختلف جامعه منجر به اين امرشده است كه آموزش گروه‌هاي پزشكي از الگوهايي استفاده نمايند تا دانشجويان را آماده قبول مسؤوليت واقعي خود براي بهبود سلامت جامعه بنمايند(7). الگوي داربست آموزشي (scaffolding) شامل تعدادي از مدل­ها و چارچوب‌هايي است كه مي‌تواند به عنوان يك مجموعه اساسي از ابزار براي آموزش‌دهندگان جهت تسهيل يادگيري، تشويق نوآوري در عمل باشد(8). هدف اين مدل دفاع از حركت به سوي آزادي بيش‌تر، تفكر انتقادي، استقلال و توانمندسازي براي فعال كردن توسعه بيش‌تر رشد حرفه‌اي مورد نياز در يك محيط مراقبت بهداشتي معاصر توصيف مي‌شود كه با سرعت در حال تغيير و به طورخستگي‌ناپذير منجر به افزايش مي‌شود(9). داربست آموزشي ساختار پيشتيبان‌كننده‌اي است كه در آن به دانشجويان كمك مي‌كند وظايف و مفاهيم جديدي را كه به طور معمول نمي‌توانند آن را تجربه كنند، بياموزند. يكي از مزاياي اين روش اين است كه دانشجو در محيط يادگيري حمايت مي‌شود و با ايجاد محيطي براي يادگيري ايجاد انگيزه بيش‌تر در دانشجويان مي‌گردد. در اين روش دانشجويان در سؤال پرسيدن آزاد هستند و از حمايت و بازخورد همتايان خود در يادگيري موارد جديد برخوردار مي‌شوند. از ديگر فوايد اين روش به چالش كشيدن دانشجويان از طريق يادگيري عميق و اكتشاف است و انگيزه در دانشجويان براي تبديل شدن به دانشجوي بهتر و يادگيري چگونه يادگرفتن ايجاد مي‌گردد و افزايش احتمال رسيدن به اهداف آموزشي را فراهم مي‌كند. داربست‌هاي آموزشي يادگيري را از طريق گفت و گو، بازخورد و به اشتراك گذاشتن مسؤوليت تقويت مي‌كند و با حمايت و به چالش كشيدن تجارب يادگيري به دست آمده از يادگيري داربست برنامه‌ريزي شده، مربيان مي‌توانند به دانشجويان كمك كند كه تبديل به يادگيرنده مادام‌العمر و مستقل شوند(10). داربست آموزشي تأكيد مي‌كند كه حمايت آموزش‌دهندگان براي يادگيري دانشجويان بايد متناسب با سطح دانش فردي دانشجويان باشد. با اجراي اين روش همانطور كه دانشجويان توانمندتر مي‌شوند بتدريج پشتيباني مربي از دانشجو كمتر شده و بتدريج قطع مي¬گردد. در اين روش مربي با پشتيباني ظريف دانشجو در طي آموزش باليني در محيط اتاق عمل به عنوان مثال (توضيح موقعيت چينش ابزار، استفاده درست تجهيزات) ارائه مي‌دهد و با ايجاد استقلال در دانشجو همراه با توضيح مرحله‌اي هر عمل از ابتدا تا انتها گام به گام تلاش در پيشرفت دانشجو مي‌نمايد(6). روند كار اين روش در آموزش باليني اتاق عمل بدين صورت است كه از دانشجويان جديدالورود به اتاق عمل انتظار مي‌رود كه بتوانند با استفاده از تكنيك داربست آموزشي، دانش به دست آمده در كلاس‌هاي درس خود را به محيط اتاق عمل انتقال دهند و از آن بهره بگيرند. در اولين روز از شروع كارآموزي تنها دانشجويان وظايف و مراقبت‌هاي انجام شده در محيط باليني را مشاهده مي‌كنند. در طول روز دوم علاوه بر مشاهده عملكرد باليني پرسنل، مي‌توانند بيمار را تحويل بگيرند و مصاحبه داشته باشند. در روز سوم دانشجويان علاوه بر وظايف روزهاي قبل، در حين مصاحبه با بيمار ايمني بيمار را در انتقال بيمار از بخش به تخت جراحي رعايت كنند و تمامي وظايف گام به گام در روزهاي متوالي از مشاهده ساده تحويل بيمار تا سطوح دشوار مهارت‌هاي رواني حركتي از قبيل اسكرابينگ، بخيه زدن به دانشجو محول مي‌شود(11). لذا پيشنهاد مي‌شود كه مطالعات كمي و كيفي در خصوص اثربخشي روش داربست آموزشي در بافت آموزشي كشورمان انجام شود. و در نهايت كلاس آموزشي براي مربيان باليني و اساتيد دانشكده‌ها برگزار شود تا با ايجاد محيط باليني حمايتي نقش مهمي در انتقال يادگيري باليني به دانشجويان فراهم شود.