فقدان نزاع تاريخي و شكست مشروطيت در ايران

(The Lack of Historical Struggle and Defeat of Constitutionalism in Iran (Mashroutiat

نظريه ترقي مشروطه كه به ­درستي «آستانه جديد» ايران نام گرفته‌‌است، قصد داشت تا باتحديد دولت درايران، اساس مشروطيت را بنانهد. اما واقعه مشروطه ديري نپائيد و ازدل آن«بليه عظما»، سلطنت رضاشاهي شكل‌گرفت. اين‌كه چرا آمال بزرگ روشنفكران­ ومشروطه‌خواهان يكسره بر­باد رفت و نيز واقعيت تاريخي كه‌ايران را به ­لبه پرتگاه رسانيد و همگان‌را متقاعد كرد كه براي نجات كشور، دولت مقتدر مركزي تأسيس شود، كه ‌البته چنين هم نشد، مسئله ‌اين نوشتار است. «ايضاح منطق شكست» ‌اين نظريه، از طريق بررسي نسبت نظام فكري‌ اين دوره با سنت‌انديشگي در ايران از سويي و‌انديشه تجدد اروپايي از سوي ديگر، امكان‌پذيراست. اين‌كه نظريه مشروطه‌‌خواهي در ارتباط باواقعيت تاريخي چه‌وضعي پيداكرد و چه پيامدهايي از‌اين وضع عايد ايران شد، هدف اصلي‌ اين‌مقاله ‌است. نظريه ترقي-مدرنيزاسيون درايران، بابرداشتي سطحي‌از «فراروايت دانش مطلق»، كه در ­تقابل با «روايت»‌هاي سنتي در­اروپا، داراي مباني معرفتي نويي بود، سعي در ­تأسيس تجدد بر ­اساس مظاهر آن‌ انديشه كرد. مقوله آزادي نيز ذيل‌ انديشه ترقي طرح شده ‌است. آنان، با تقليل «فراروايت رهايي»‌ انديشه روشنگران اروپايي، آن‌را صرفا به آزادي از استبداد فروكاستند. يافتن مشروعيت ‌اين نهادهاي نو در سنت، منجر به شكل‌گيري الگوي بازگشتي از منطق تحول ساختار‌ انديشه سياسي در ايران معاصر شد كه رويدادهاي سياسي نيز لاجرم با آن انطباق داشت.

The theory of progress of constitutionality(Mashroutiat) which was aptly named “the new threshold” was aimed to lay the basis for constitutionalism by limiting the State. But the constitutionality didn’t last long and “the great misfortune” of the King Reza was formed out of it. Our question in the present research is the reason why all the great hopes of the constitutionalists and the intellectuals ran to waste and the historical reality that brought the country to the verge of destruction convinced the people that a central authoritarian state should be created. The explanation of the failure of the theory of progress is possible through the study of the relation between this era’s thought system, the thought tradition in Iran and the thought of the European Modernity. The fact that what eventually was the end of this thought system of constitutionalism in relation to the historical reality and consequences it had for Iran is the main aim of this article. The theory of progress-modernization in Iran had totally new epistemic foundations in comparison with the traditional “narratives” in Europe tried to constitute the Modernity on the basis of the western thought’s appearances. By reducing “the Metanarrative of Emancipation” in the thought of the European intellectuals they reduced that to freedom from despotism. Trying to find the legitimacy of these new institutions in tradition led to the formation of a returning model of the logic of transformation of the structure of political thought in Iran with which the political events conformed necessarily.