مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - تدوين برنامه عملياتي و نقشه راهبردي توسعه علوم پرستاري: گزارش يك تجربه

چكيده فارسي :

«تحول در نظام آموزش علوم پزشكي» با تأكيد بر اولويت‌هاي كشور به عنوان گام چهارم «طرح تحول نظام سلامت» مطرح و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي (و.ب.د.ا) خود را به تحقق اثربخش آن متعهد مي‌داند. تحقق اهداف اين برنامه شامل ارتقاي كمي و كيفي خدمات سلامت و دستيابي كشور به مرجعيت علمي در سطح منطقه است كه بدون ترديد زيربناي اين حركت عظيم اعتلاي سيستم آموزش عالي حوزه سلامت با تحول و توسعه آموزش علوم پزشكي كشور است(1). نظام آموزش علوم پزشكي، وظيفه تربيت و تأمين نيروي انساني كارآمد براي نظام سلامت را بر عهده دارد و از آنجا كه رسالت اصلي حوزه آموزش علوم پزشكي كشور، پاسخ‌گويي به نيازهاي جامعه در اين حوزه همراه با پاسخ‌گويي به اهداف جهاني حوزه سلامت است و از سوي ديگر در دنياي كنوني كه لحظه به لحظه شاهد پيشرفت روز افزون علوم و دانش در حوزه‌هاي گوناگون هستيم، به موازات پيشرفت تكنولوژي و تغيير مشكلات و نيازهاي جامعه، «توسعه علوم پرستاري» به عنوان يكي از مؤثرترين حرفه‌هاي علوم پزشكي كه كميت و كيفيت نيروهاي آن، ارتباط مستقيمي با ارتقاي شاخصهاي خدمات بهداشتي درماني دارد نيازمند توجه ويژه است(2). پرستاري به عنوان يك علم و هنر در كنار ساير علوم پزشكي و پيراپزشكي دنيا، روز به روز در حال گسترش و تخصصي شدن نقش در حوزه‌هاي مختلف خود است. خبرگان و كارشناسان نظام سلامت همواره تأكيد نموده‌اند كه پرستاري از علمي‌ترين رشته‌هاي گروه پزشكي است و تحقق اهداف كلان تحول در نظام سلامت، بدون توسعه علوم و خدمات پرستاران امكان‌پذير نخواهد شد. به همين دليل لازم است پرستاران به طور پيوسته و پويا متناسب با تغييرات نظام سلامت حركت نموده و كماكان نقش محوري خود را از طريق توسعه نقش‌هاي جديد در تيم سلامت حفظ نمايند. پرستاران به عنوان بزرگترين نيروهاي حرفه‌اي تيم سلامت، در خط مقدم ارائه خدمات در نظام بهداشتي- درماني هستند و در حيطه‌هاي مختلف بهداشتي و درماني، با توجه به نيازهاي جامعه مي‌توانند با ايفاي نقش‌هاي مختلف آموزشي، پژوهشي، هماهنگي، تسهيل‌گري، حمايت‌كنندگي، مشاوره، مديريت، رهبري و مشاركت در مراقبت و درمان خدمات شايان توجهي ارائه دهند(2و3). آموزش پرستاري در سطح كارشناسي، زمينه‌ساز تربيت پرستار حرفه‌اي است؛ پرستار حرفه‌اي پرستاري است كه انتظار مي‌رود بتواند بررسي و شناخت وضعيت سلامت، ارائه خدمات و هماهنگي مراقبت‌ها را در عرصه‌هاي مختلف به فرد، خانواده و جامعه عهده‌دار شود(4). با توجه به نقش مهم پرستاران در طرح تحول سلامت و از طرف ديگر مشكلات و مسايل خاص اين گروه با در نظر گرفتن گستردگي دانشكده‌هاي پرستاري در تمام مناطق كشور، هم‌زمان با ابلاغ بسته‌هاي تحول و نوآوري در آموزش علوم پزشكي، «مأموريت ويژه توسعه علوم پرستاري» به منطقه 7 آمايشي كشور شامل دانشگاه‌هاي علوم پزشكي اصفهان، شهركرد، شهيد صدوقي يزد و كاشان واگذار شد و در توزيع مأموريت‌ها بين دانشگاه‌هاي منطقه، اين مسؤوليت به دانشكده پرستاري مامايي اصفهان واگذار گرديد تا هم‌سو با تحول و توسعه آموزش عالي در ساير حيطه‌هاي علوم پزشكي و نظام سلامت، توسعه علوم پرستاري به طور اختصاصي‌تر مورد توجه قرار گيرد و امكان پاسخ‌گويي به چالش‌ها و ضرورت‌هاي مورد نياز براي ارتقاي كمي و كيفي علوم پرستاري، تدوين برنامه، تربيت نيروي انساني و گسترش عملكردهاي تخصصي اين رشته تسريع گردد(2). بنابراين علي‌رغم پيشرفت‌هاي قابل توجه در علوم و خدمات مختلف حوزه نظام سلامت، نياز به توسعه پايدار منابع انساني پرستاري دارد كه اين مهم با برنامه‌ريزي مناسب امكان پذير است. هدف از اين مقاله گزارش تجربه‌ي كارگروه توسعه علوم پرستاري از " تدوين نقشه راهبردي و برنامه عملياتي با چشم‌انداز توسعه علوم پرستاري" است كه در راستاي شرح تجارب اجرايي مرتبط با «بسته توسعه راهبردي، مأموريت گرا و آمايشي تحول آموزش پزشكي»، ارائه مي‌شود.