مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - گزارش تجربه ايجاد شبكه همكاري و هم‌افزايي علمي و آموزشي بين ايران و افغانستان براي توسعه آموزش پزشكي: تجربه دانشگاه علوم پزشكي بيرجند

چكيده فارسي :

در سال‌هاي اخير بين‌المللي شدن به يكي از مباحث مهم در محافل دانشگاهي تبديل شده است. دلايل متعددي براي حركت به سوي بين‌المللي‌سازي برنامه آموزشي ذكر شده است كهاز جمله آنها مي‌توان به موارد زير اشاره كرد: بهبود كيفيت، رشد و توسعه‌ي منابع انساني، انعقاد پيمان‌هاي راهبردي، توليد درآمد و تجارت اقتصادي، رشد و توسعه فرهنگي - اجتماعي و فهم متقابل، ايجاد روابط راهبردي و رشد و توسعه‌ي پژوهش و دانش. در مجموع مي‌توان گفت كه دلايل سياسي، اقتصادي، اجتماعي- فرهنگي و علمي لزوم حركت به سمت بين‌المللي‌سازي برنامه‌هاي آموزشي را منجر شده‌اند(1). در كشورهاي مختلف، دولت‌ها براي ارتقاي برنامه‌هاي علمي بين‌المللي اقدامات متعددي را انجام دادند(1تا3). در اين زمينه در كشور ما اسناد بالا دستي براي توسعه آموزش پزشكي همانند نقشه جامع علمي كشور، سند طرح تحول در نظام سلامت، حضور آموزش در سطح منطقه و جهان به عنوانيك سياست و راهبرد اصلي برايدانشگاه‌ها مطرح شده است؛ در اين راستا دانشگاه علوم پزشكي بيرجند با هدف ايجاد تعاملات بين‌المللي در حوزه آموزش نگاهي به گسترش آموزش در سطح منطقه به ويژه كشورهاي همسايه و علي‌الخصوص كشور افغانستان نمود. استان خراسان جنوبي و دانشگاه علوم پزشكي بيرجند با توجه به هم مرز بودن با كشور افغانستان و دارا بودن اساتيد متخصص در حوزه آموزش علوم پزشكي، بهترين شرايط براي عملياتي كردن اين امر مهم را دارد. لذا ايجاد شبكه همكاري و هم افزايي علمي و آموزشي بين ايران و افغانستان براي توسعه آموزش پزشكي با اهداف زير صورت گرفت: -بسترسازي براي ارتباطات بين‌المللي در بخش آموزش -بهره‌گيري از ظرفيت‌هاي خارج از كشور - افزايش كيفيت تحصيلي دانشگاه‌هاي داخل كشور - بين‌المللي كردن مراكز آموزشي و تحقيقاتي - هم‌افزايي علمي و آموزشي دانشگاه‌هاي داخل و خارج از كشور - چرخش مغزها( استفاده از اساتيد مدعو در ديگر دانشگاه‌هاي قطب) شرح تجربه براساس برنامه طرح تحول و نوآوري آموزش علوم پزشكي و بسته بين‌المللي‌سازي، دانشگاه علوم پزشكي بيرجند اقدام به تدوين برنامه راهبردي افغانستان نمود. در اين راستا معاون آموزشي دانشگاه در دي ماه 1393 با مسافرت به افغانستان نسبت به برگزاري دوره آموزشي سل براي اساتيد و دانشجوياندانشگاه‌هاي كابل اقدام نمود كه با تقدير معاون وزير بهداري كشور افغانستان همراه بود. در اين سفر در جلسه‌اي با حضور رؤساي محترم دانشكده‌هاي پزشكي و دانشگاه‌هاي افغانستان سنگ بناي ايجاديك شبكه همكاري بيندانشگاه‌هاي كابل و دانشگاه علوم پزشكي بيرجند طراحي گرديد. بدنبال شروع اين فرايند و با هماهنگي دفتر وزارت امور خارجه در بيرجند در اسفند ماه 1393 از سفير كشور افغانستان در ايران دعوت به عمل آمد كه با حضور ايشان در دانشگاه علوم پزشكي بيرجند از رؤسايدانشگاه‌هاي بيرجند نيز دعوت به عمل آمد؛ در اين جلسه به صورت آنلاين با اساتيد و رؤسايدانشگاه‌هاي افغانستان نيز ارتباط مستقيمي ايجاد گرديد. شروع اين اقدام منجر به اعتمادسازي بيندانشگاه‌هاي كابل و دانشگاه علوم پزشكي بيرجند گرديد. پس از اين جلسه سفير افغانستان به وزارت آموزش عالي و وزارت بهداري افغانستان گزارش توانمندي‌هاي منطقه را ارسال نمود؛ به دنبال آن از طرف وزير بهداري افغانستان نيازهاي آموزشي كشور افغانستان به وزارت امور خارجه و نيز به دانشگاه علوم پزشكي بيرجند ارسال گرديد. بعد از اين بر اساس برنامه طرح تحول و نوآوري آموزش علوم پزشكي كه فعاليت در اين بسته را به عنوان تكليف برايدانشگاه‌هاي علوم پزشكي و نيازدانشگاه‌ها در جهت توسعه آموزش پزشكي و جهاني‌سازي آموزش مشخص نموده است؛ دانشگاه علوم پزشكي بيرجند اقدام به تشكيل شورايبين‌الملل دانشگاه در حوزه معاونت آموزشي نمود. جلسات متعدد كارگروه بين‌المللي‌سازي دانشگاه بر اساس بسته بين‌المللي‌سازي در طرح تحول و نو آوري آموزش علوم پزشكي كشور و بررسي پتانسيل‌هاي موجود براي همكاري‌هايبين‌المللي در منطقه از جمله همكاري با كشور افغانستان تشكيل شد. پروژه برنامه راهبردي واحد بين‌الملل معاونتآموزشي دانشگاه در رابطه با كشور افغانستان طراحيشد و همچنين جهت ارتباط اينترنتي با دانشگاه‌هاي علوم پزشكي كشور افغانستان صفحه بين‌المللي در وبسايت دانشگاه ISCC.bums.ac.ir راه‌اندازي شد. در مرحله بعدي در ارديبهشت ماه 1394و همزمان با برگزاري جشنواره آموزشي شهيد مطهري اولين ارتباط مجازي با اساتيددانشگاه‌هاي كابل با عنوان بررسي كوريكولوم‌هاي آموزش پزشكي دو كشور در حوزه معاونت آموزش وزارت بهداشت و درمان و با حضور مشاور محترم امور بين‌الملل معاونت آموزشي وزارت به مدت 30 دقيقه برگزار گرديد. اين ارتباط حس اعتماد متقابل بيندانشگاه‌هاي افغانستان و ارتباط با دانشگاه علوم پزشكي بيرجند را بسيار بالا برد. اولين جلسه آموزشي به صورت آموزش از راه دور براي درس جراحي مغز و اعصاب گذاشته شد. گر چه اين برنامه آموزشي براي كارورزان طراحي گرديد اما در اين جلسه آموزشي جراحان و دانشجويان رشته جراحي افغانستان هم حضور داشتند. پس از اين اقدامات اوليه تقاضاي بازديد از طرف رؤساي محترم دانشكده‌هاي علوم پزشكي افغانستان مطرح گرديد. در اين راستا رييس و معاون آموزشي دانشگاه كاتب و دانشگاه خاتم‌النبيين به بيرجند مسافرت نمودند. هر دو بازديد بسياراثرگذار بود و منجر به امضاء تفاهم‌نامه همكاري بين معاون آموزشي دانشگاه خاتم‌النبيين و دانشگاه علوم پزشكي بيرجند در اواخر سال 1394 گرديد. پس از اين تفاهم‌نامه، برنامه آموزشي مورد نياز دانشگاه خاتم‌النبيين توسط واحد بين‌الملل حوزه معاونت آموزشي دانشگاه طراحي گرديد. اينتفاهم‌نامه در ابتدا براي درس جراحي رشته پزشكي تنظيم گرديد كه در نهايت جلسه آموزشي با كمك اساتيد گروه جراحي به صورت تله مديسين ارائه گرديد؛ در اين جلسات دانشجويان پزشكي دانشگاه غزني استفاده مي‌بردند. پس از برگزاري موفق اين دوره در خرداد 1395 رئيس هياتياري‌رساني به افغانستان كه نماينده سازمان ملل متحد بود در بيرجند حضور يافت و با حضور ايشان ارتباط با كابل و غزني برقرار و ايشان توانست نتايج اثربخش برنامه را از زبان مسؤولين دانشگاه خاتم‌النبيين و دانشگاه غزني بشنود و گزارشي را به وزارت امور خارجه ارسال و اين اقدام دانشگاه علوم پزشكي بيرجند را تحسين برانگيز و عجيب توصيف نمايد. دوره آموزشي درس جراحي رشته پزشكي عمومي در تابستان 1395 به اتمام رسيد و نتايج اين فعاليت‌ها در دو همايشبين‌المللي‌سازي اصفهان و همايش آموزش پزشكي ارائه گرديد. در ادامه گروه 9 نفره از فارغ‌التحصيلان رشته مامايي براييك دوره تكميلي 4 ماهه به دانشگاه علوم پزشكي بيرجند آمدند و تأييديه آموزش را گرفتند. در حال حاضر همكاري آموزشي در پذيرش دانشجويان افغانستاني در تمام رشته‌ها در حال انجام است و دانشجويان افغانستاني(20نفر) در حال تحصيل در اين دانشگاه هستند. حركت به سويبين‌المللي شدن مستلزم درك و پذيرش مجموعه‌اي از پيش نيازهاي فكري و ذهني، زير ساخت‌ سخت‌افزاري ونرم‌افزاري، زيرساخت فرهنگي، اجتماعي و ارزشي، زيرساخت مديريت و رهبري، زيرساخت پداگوژيكي و زيرساخت انساني دارد(4و5). در اين راستا ارتباط علمي و آموزشي بين دانشگاه علوم پزشكي بيرجند و افغانستان در كارگروه بين‌المللي‌سازي توسط اعضاء كار گروه مورد نقد و بررسي قرار گرفت و در جهت اجراي بهتر آن مواردي نظير فراهم نمودن زير ساخت نرم‌افزاري و سخت‌افزاري مناسب، توانمندسازي اساتيد و كاركنان مطرح گرديد. همچنين در جلسه‌اي بين متوليان دانشگاه علوم پزشكي بيرجند و دانشگاههاي علوم پزشكي افغانستان اين ارتباط علمي و آموزشي مورد نقد و بررسي قرار گرفت ودو پيشنهادارائه گرديد:راه‌اندازي مركز آموزش‌هاي مجازي شرق كشور و ايجاد شبكه همكاري‌هاي علمي آموزشي بين ايران و افغانستان براي توسعه آموزش پزشكي. موفقيت‌هاي عمده ي برنامهشامل موارد زير بودند: -استقبال و درخواست دانشجويان دانشگاه‌هاي طرف قرارداد براي طي مقاطع تحصيلي مصوب به صورت حضوري و يا به صورت تركيبي و دوره‌هاي كوتاه مدت در دانشگاه علوم پزشكي بيرجند -استقبال و درخواست مسؤولين دانشگاه‌هاي طرف قرارداد براي اعزام دانشجويان پزشكي خود در دوره استاجري به بيرجند. هر كار علمي و فعاليت آموزشي بزرگ داراي نقاط قوت و ضعف است، لذا اين ارتباط علمي و هم‌افزايي هم جدا از اين قاعده نيست. از نقاط قوت اين ارتباط علمي مي‌توان به شناخته شدن دانشگاه علوم پزشكي بيرجند به عنوان يك دانشگاه داراي توان علمي و اجرايي در وزارتخانه و كشور افغانستان بود كه خود سه مزيت اقتصادي، فرهنگي و سياسي به همراه داشت. از نقاط ضعف اين ارتباط علمي مي‌توان به زير ساخت‌هاي ناكافي براي برقراري ارتباط نام برد.