به‌كارگيري مخازن سازماني راهبردي براي ارتقاي علمي دانشگاه‌هاي علوم پزشكي كشور

Application of Institutional Repository, a Strategic Plan for the Promotion of the Iranian Medical Universities

دانايي يكي از محور‌ها و شاخص‌هاي اصلي پيشرفت و تعالي هر جامعه به شمار مي‌رود. سنجش سطح دانايي به ميزان توليد و مصرف اطلاعات و گسترش دانايي به دسترسي سريع و آسان به منابع علمي موثق وابسته است. منبع اصلي توليد اطلاعات و دانش جديد در واقع حاصل فعاليت‌هاي پژوهشي است كه انجام مي‌گيرد. پژوهش در هر موضوع، به هر گونه و در هر سطحي كه انجام شود، تلاشي منسجم و نظام‌مند در راستاي توسعه دانش موجود درباره موضوع‌هاي گوناگون است، بنابراين دسترس‌پذير ساختن نتايج پژوهش‌ها از اهميت فراواني برخوردار است. امروزه مخازن سازماني به عنوان يكي از ابزارها و محمل‌هاي نوين نشر علمي، جايگاه خود را در دانشگاه‌ها و سازمان‌هاي علمي و پژوهشي باز كرده و بسياري از انواع منابع و مدارك علمي توليد شده در شكل‌ها و قالب‌هاي مختلف در سازمان‌ها را مي‌توان در آنها يافت. با گسترش و توسعه‌ي اين منابع و عرضه آنها از طريق شبكه جهاني اينترنت و نمايه شدن محتواي آنها در موتورهاي جستجو، امكان ديده شدن، بازيابي و استفاده شدن مدارك و محتواي مخازن سازماني افزايش مي‌يابد و همين امر سبب افزايش ضريب نفوذ و تأثير و همچنين بالاتر رفتن اعتبار سازمان در محيط خارج سازماني مي‌گردد. مخازن سازماني سيستم‌هاي آرشيو آنلاين هستند كه توسط دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقيقاتي ارائه شده‌اند تا بتوانند انواع تحقيقات علمي پژوهشگران، از جمله پژوهشگران، استادان و دانشجويان را ذخيره، انتشار و حفظ نمايند. محتواي ذخيره شده مخازن سازماني آموزش عالي شامل پايان‌نامه‌ها، مقالات مجلات، مقالات كنفرانس و ساير مقالات علمي است. مخازن سازماني يك كانال مهم براي ايجاد دسترسي آزاد منابع دانشگاهي ايجاد مي‌كنند(1). مخازن سازماني همچنين به عنوان كتابخانه‌هاي ديجيتالي مورد نياز محققان در جستجوي منابع براي كمك به جامعه علمي در توسعه دانش خود عمل مي‌كند(2). با توجه به هدف اوليه دانشگاه‌ها كه ترويج، انتشار و حفظ دانش است. مديريت اين اطلاعات و دانش در دانشگاه‌ها يكي از ضرورت‌ها براي مديران دانشگاهي است. دانشگاه‌ها بنا به مأموريت خود نمي‌تواند نسبت به پژوهش‌هايي كه توسط اعضاي هيأت‌علمي و پژوهشگران صورت مي‌گيرد، بي‌توجه باشند. از اين رو، ضروري است كه پژوهش‌ها و دانش توليد شده توسط پژوهشگران دانشگاه مديريت، اشاعه و دسترس‌پذير شوند. بر اين اساس، دانشگاه‌ها مي‌توانند با به‌كارگيري مخازن سازماني، به مأموريت خود، يعني توليد دانش از طريق پژوهش، تحقق بخشند و با مديريت اطلاعات منابع توليد شده در دانشگاه، به دسترس‌پذير ساختن اطلاعات گردآوري شده بپردازند. همچنين استفاده از مخازن سازماني در دانشگاه‌ها مي‌تواند باعث ارتقاي دسترسي آزاد، تحقيقات علمي، همكاري با دانشگاه‌هاي ديگر و جوامع آنلاين شود و همچنين باعث ارتقاي ميزان رؤيت دانشگاه‌ها در سطح وب و افزايش رتبه بين‌المللي وب‌سنجي آن مي‌گردد(3تا5). مخازن سازماني به طور گسترده‌اي توسط بسياري از مؤسسات دانشگاهي براي برقراري ارتباط و حفظ اين دانش استفاده شده است. مخازن سازماني در چند سال گذشته بسيار مورد توجه بوده‌اند. در ايران با توجه به تأكيد برنامه‌هاي عملياتي وزارت بهداشت بر لزوم استفاده از مخازن سازماني استاندارد، دانشگاه‌هاي علوم پزشكي ايران نيز به اين سمت حركت كرده‌اند و جهت باز انتشار و معرفي پژوهش‌هاي خود از اين مخازن استفاده مي‌كنند، اما با اعلام جديدترين نسخه رتبه‌بندي مخازن سازماني جهاني، هيچ كدام از مخازن سازماني و دانشگاهي علوم پزشكي ايران در اين ليست قرار نگرفته است، در اين مورد مسؤولين تحقيقات و فن­آوري دانشگاه‌ها مي‌بايست نسبت به بهينه‌سازي و ارتقاي آن جديت لازم را به خرج دهند تا بتوانند به نحو مطلوب جامعه جهاني را از انتشار پژوهش‌هاي خود آگاه سازند و به طبع رتبه‌هاي علمي دانشگاه خود را ارتقا بخشند.