كلاس درس سنتي را فراموش كنيم: از رويكردهاي مبتني بر تكنولوژي صحيح استفاده كنيم

Forget the traditional classroom. Students in the age of technology have learned self-learning : Use the technology-based approaches in correct way.

استفاده از رويكردها و مدل‌هاي وابسته به تكنولوژي چون يادگيري معكوس از مواردي است كه طي سال‌هاي اخير مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به نوپا بودن اين روش لازم است با در نظر گرفتن زيرساخت‌ها و فرهنگ اجراي آن، به اجراي استاندارد آن در سه مرحله قبل، حين و پس از تدريس همت گماشت تا زمينه حصول تأثيرات و پيامدهاي آموزشي آن فراهم گردد. همچنين پيامدهاي مورد بررسي در روش‌هاي آموزشي نيز لازم است با دقت و يقين از حصول آن مورد سنجش قرار گيرد. در مطالعه مقالات، تكنيك‌ها و روش‌هاي تدريس دريافتيم كه استفاده از روش تدريس معكوس يا وارونه با وجود نوپا بودن آموزش الكترونيك در كشور و در آموزش علوم پزشكي رو به تزايد است. اما آنچه در به‌كارگيري اين روش و در مقالات مرور شده به چشم مي‌خورد، به‌كارگيري تحريف شده اين رويكرد در روش و تكنيك به‌كارگيري آن است. همچنين گاهي اوقات با تغيير روش و افزايش چاشني‌هاي مختلف به رويكرد ممكن است زمينه كاهش تأثير روش را هم فراهم سازيم. در طراحي اين رويكرد آمده است كه كلاس درس وارونه برعكس ساختن يا معكوس نمودن كلاس درس به معناي جايگزين كردن فعاليت‌هاي تعاملي و گروهي به جاي روش‌هاي تدريس سنتي است. آنچه در اين رويكرد مد نظر قرار مي‌گيرد تغيير نقش تدريس و تكاليف فراگيران است كه بخش اعظم مسؤوليت دانشجو را به صورت خودآموز و با استفاده از منابع غني به فراگير واگذار مي‌كند. اين روش تلاش براي ساختاربندي شاكله كلاس درس به سوي يادگيري بهتر است كه در آن يادگيري دانشجو محور و مشاركتي به واسطه كار تيمي، آن را در جرگه روش‌هاي داراي برايند مطلوب قرار مي‌دهد(1و2). در اين روش آموزشي لازم است مدرس به توجيه روش آموزشي به فراگيران و مفاهيم و اصول كار بپردازد. همچنين توليد فايل‌هاي ويديويي مناسب جهت مطالعه پيش از كلاس از ملزومات اين روش آموزشي است. ارائه منابع لازم نيز در اين بخش انجام مي‌گيرد. همچنين سؤالات خود ارزيابي به صورت كوييز مطرح مي‌شود تا فراگير بتواند يادگيري خود را محك بزند. لازم است زمينه دسترسي فراگيران به استاد نيز به صورت آنلاين فراهم باشد تا سؤالات دانشجو پاسخ داده شود. در كلاس درس و در مرحله اجرا سه مرحله مروري بر خود ارزيابي فراگيران انجام مي‌شود، سؤالات خود ارزيابي مرور و سپس كار تيمي در گروه‌هاي كوچك آغاز مي‌شود. نكته ديگر فعاليت پس از كلاس است كه به منظور تثبيت يادگيري دانشجو در قالب تكاليف و پروژه‌هاي خارج كلاس دنبال مي‌شود. اين موضوع ارائه مقاله، پروژه و يا تكاليف ديگر مطرح شده از سوي استاد را در بر مي‌گيرد(3تا5). لازم است در تحقيقاتي نظير " تأثير به كارگيري روش آموزشي كلاس درس معكوس بر گرايش به تفكر انتقادي دانشجويان پرستاري” چاپ شده در دوره هجدهم، 1397(6)، مراحل استاندارد اجراي اين رويكرد مد نظر قرار گيرد. در اين تحقيق مراحل استانداردي چون آماده‌سازي قبل از تدريس به صورت ارائه محتواي به صورت ويديوهاي ضبط شده مد نظر قرار گرفته است، اما مواردي چون ايجاد شبهه علمي به صورت طرح سناريوهاي باليني و اجراي كوييزهاي فردي قبل از شروع كلاس و همچنين تعاملات قبل از كلاس براي پاسخ‌گويي مدرس به چالش‌هاي احتمالي كه عموماً توسط مدرس به صورت تالار گفتگو و يا ارتباط ايميلي با مدرس جهت رفع اشكالات آموزشي قبل از كلاس درس به فراموشي سپرده شده است. نكته ديگر در اين مقاله، سخنراني مجدد مدرس در شروع كلاس درسي است، در حالي كه مي‌توان سخنراني كوتاه را جهت تثبيت يادگيري در انتهاي كلاس و پس از فعاليت گروه‌هاي كوچك و در انتهاي فعاليت‌هاي گروهي طراحي نمود. موارد مهم ديگري كه لازم است دراين شيوه مد نظر قرار گيرد، فعاليت‌هاي پس از كلاس است كه مي‌بايست با تكاليف و پروژه‌هاي فردي گروهي ادامه پيدا كند. اين كار با تثبيت بيش‌تر يادگيري به صورت فعاليت فراگيران به صورت تيمي و يا فردي ادامه مي‌يابد. اما رها كردن دانشجو در اين وادي بدون بررسي و پيامد آن، خود نقصي بزرگ در ارائه اين روش به حساب مي‌آيد. سنجش تفكر انتقادي ونسبت دادن آن به مداخله در يك ترم تحصيلي و شكل‌گيري و ارتقاي آن به واسطه اجراي يك واحد درس تخصصي نيز خود خالي از ابهام نيست. به جاي اين موارد مي‌توان با مقايسه يادگيري از طريق يكسان‌سازي محتوا و سؤالات آزمون، زمينه بررسي تغييرات را بر يادگيري و يادداري فراگيران بررسي نمود. اين نكته نيز حائز اهميت است كه با نقد سازنده به رويكردهاي نوين آموزش، زمينه به‌كارگيري استاندارد اين روش‌ها توسط محققين محترم در كشورفراهم گردد. همچنين دقت در سنجش پيامدهاي واقعي و اعتبار آن زمينه رشد و توسعه اين رويكردها را به عنوان نيازهاي حال و آينده آموزش پزشكي فراهم خواهد نمود.