تحليلي لكاني از «ناسيوناليسم» بلندپروازانۀ دولت پهلوي

Pahlavi’s Nationalism: A Lacanian Analysis

دولت ايران پس از دوران مشروطه تابع انواعي از صورت‌بندي‌هايِ ناسيوناليستي بود كه هر يك به‌نحوي الگويي از سياست خارجي را در پي داشت. در دوران محمدرضاشاه نقش تقريري خاص از ناسيوناليسم در ترسيم سياست خارجي افزايش پيدا كرد و بر مبناي آن، دولت ايران در اين دوران سوداي قدرتمند شدن در عرصۀ منطقه‌اي و بين‌المللي را يافت. در اين مقاله با استفاده از چارچوبي تحليلي كه از مفاهيم مورد توجه در رويكرد روانكاوانۀ ژاك لكان برگرفته شده است و با استفاده از روش تحليل گفتمان، به اين مسئله پرداخته مي‌شود كه چگونه اين سياست خارجي بلندپروازانه در ايران در سال‌هاي 1357-1332 امكان‌پذير شد. اين تحليل نشان مي‌دهد كه متون توليدشده توسط محمدرضاشاه را مي‌توان رويدادي اجتماعي تلقي كرد كه در چارچوب فرهنگ، سعي داشت ذهنيت ايراني را ساخته و پرداخته كند كه ذيل آن اميال خود را به نمايش مي‌گذاشت. ساخت فانتزي و اقدام در جهت آن در عرصۀ خارجي را مي‌توان تلاش براي پاسخ ‌دادن به ميل وي براي رسيدن به مرزهاي تمدن بزرگ و ارضاي خودبزرگ‌بيني و جاه‌طلبي ‌تفسير كرد

In the post-Constitutional Revolution, Iran has followed a variety of nationalist formulations resulting in various models of foreign policy. During Mohammad Reza Shah’s era, a particular version of nationalism shaped Iran’s domestic and foreign policies. This led to a struggle for power at the regional and international levels. This article, on the basis of a conceptual framework based on Jacque Lacan’s psychoanalytical approach and discourse analysis seeks to show how this ambitious foreign policy was constituted in the period between 1953 and 1978. The texts produced by the Shah could be regarded as a social event that within a cultural framework sought to shape Iranians’ subjectivity within his own desires. The construction of fantasies and acting upon them in foreign relations can be thus considered as his response to his own desires.