اثر شانه دار مهاجم درياي خزر ( Mnemiopsis leidyi ) بر ذخاير پنج گونه ماهي مهم تجاري در سواحل جنوبي درياي خزر

Effect of Mnemiopsis leydei on biomass of five commercial fish species in the southern part of the Caspian Sea

طي دهه هاي اخير به دليل تغيير سطح آب درياي خزر، ورود آلاينده هاي زيست محيطي و گونه هاي مهاجم، ساختار اكوسيستم درياي خزر به شدت تغيير كرده است. در اين مطالعه اثرات شانه دار مهاجم (Mnemiopsis leidyi ) درياي خزر بر روي عملكرد اكوسيستم در سواحل ايراني درياي خزر با استفاده از ميزان ذخاير گونه هاي مهم شيلاتي در سه دوره اول 1379 - -1375 دوره مرجع (دوم ) 1385 - 1380 (و سوم ) 1390 - 1386 ( به ترتيب به عنوان سه دوره قبل از گسترش كامل شانه دار، دوره توسعه و سازگاري مورد بررسي قرار گرفته است. نتايج نشان داد بين سه گونه از كيلكا ماهيان، ميزان ذخاير ماهي كيلكاي آنچوي از بيش از 185 هزار تن در سال 1375 به 158 هزار تن در سال 1378 و به كمتر از 200 تن در سال 1390 رسيد. ميزان ذخاير ماهي كيلكاي چشم درشت نيز از 50 هزار تن در سالهاي 1376 الي 1377 به كمتر از 6 هزار تن در سال 1380 كاهش يافت. ولي ميزان ذخاير ماهي كيلكاي معمولي از 20 هزار تن در سال 1375 به بيش از 110 تن در سال 1388 افزايش يافت. ذخاير دو گونه كف زي خوار يعني ماهي سفيد و كفال طلائي داراي روندي مشابه بود، به طوري كه، ابتدا روندي افزايشي و سپس روند كاهشي داشته است. كيلكا ماهيان بخصوص كيلكاي آنچوي عامل اصلي تغييرات در تركيب ذخاير گونه هاي مذكور هستند. طي سه دوره مذكور عملكرد اكوسيستم متغير بود. درمجموع عملكرد اكوسيستم در طبقه بدون اثر E0 در دوره اول به طبقات اثر ضعيف تا متوسط به ترتيب E1 و E2 در دو دوره دوم و سوم متغير بود. حذف عملكرد دو گونه كليدي كيلكاي آنچوي و چشم (مي تواند سبب كاهش شديد در ذخاير آبزيان طبقات بالاتر يعني ماهيان خاوياري و فك درياي خزر بشود.

In recent decades, due to fluctuations in Seae water levels, environmental pollutions, and invader species invasion, the ecosystem of the Caspian Sea has been changed. In this study, assessing impact on ecosystem functions was conducted according to the new invader species (Mnemiopsis leidyi) using biomass of commercial fish species during three periods: 1996-2000, 2001-2006 and 2007-2011 in three phases of the invasion: establishment, expansion and adjustment, respectively. The results showed that the total biomass of anchovy Kilka (Clupeonella engrauliformis) declined from 185000 tons in 1996 to 158000 tons in 1999 and collapsed to 200 tons in 2011. Also the biomass of big eye kilka (C. grimmi) decreased from 50000 tons in 1996 to less than 6000 tons in 2001. But the biomass of common kilka (C. cultriventris) had an increasing trend from 20000 tons in 1996 to more than 110000 tons in 2009. The biomass of two benthic feeder species (Rutilus frisii kutum and Liza aurata) had the same trend changes as first the biomasses had an increasing and then decreasing trend. During three periods, ecosystem functions had changes. The ecosystem functions were shifted E0 (No impact) in first period to E2 (moderate impact) and E3 (strong impact) in the second and third periods. Loss functions of two keystone species (anchovy and big eye Kilka) could causes the sharp decline in upper layer of food web chain, i.e. sturgeons and Caspian seal in the Caspian Sea.