ارتباط خصوصيات رويشگاهي با مقدار توليد ثعلب (Orchis palustris Jacq.) در چمنزارهاي ترگور اروميه

Relationship between habitat characteristics and Salep (Orchis palustris Jacq.) production in Targavar meadows of Urmia

بررسي ويژگي‌هاي رويشگاهي گياهان دارويي و برآورد مقدار توليد آنها از ملزومات اساسي به‌منظور طراحي سند چشم‌انداز بهره‌برداري از محصولات فرعي است. گونه ثعلب (Orchis palustris Jacq.) يكي از گونه‌هاي دارويي مهم و با ارزش اقتصادي بالا است كه در چمنزارهاي منطقه ترگور اروميه پراكنش چشمگيري دارد. از اين‌رو، از بين محدوده‌هاي پراكنش چمنزار، شش محدوده كه پراكنش گونه ثعلب در آنها از وضعيت يكنواخت‌تري برخوردار و دسترسي به آنها آسان‌تر بود، انتخاب گرديد. در هر يك از محدوده‌ها با كاربرد 60 پلات 60×25 سانتي‌متر مربعي كه به‌طور تصادفي در داخل 10 قاب 1 × 10 متر مربعي استقرار داشتند، تعداد پايه‌هاي ثعلب شمارش و صفات گياهي شامل درصد پوشش تاجي، ارتفاع و مقدار توليد غده ثعلب اندازه‌گيري شد. همچنين در هر يك از مكان‌ها، سه نمونه مركب خاك به‌صورت تصادفي تا عمق ريشه‌دواني گونه‌هاي غالب برداشت و خصوصيات خاك شامل شن، سيلت، رس، اسيديته، هدايت الكتريكي، ماده آلي و ازت كل اندازه‌گيري شد. عمق آب زيرزميني هر يك از رويشگاه‌ها، به‌عنوان معياري از سطح رطوبتي و ارتفاع از سطح دريا براي آناليز ارتباط خصوصيات رويشگاهي با صفات گياهي مورد توجه قرار گرفت. بدين‌منظور با توجه به طول گراديان محاسبه ‌شده، از روش آناليز افزونگي (RDA) به‌عنوان روش خطي استفاده شد. نتايج آناليز افزونگي نشان داد كه صفات گياهي و به‌ويژه وزن غده ثعلب، تحت تأثير مستقيم مقدار ماده آلي، ازت كل و درصد رس رويشگاه‌ها مي‌باشد. صفات مذكور با ارتفاع رويشگاه‌ها، عمق آب زيرزميني و اسيديته خاك ارتباط عكس دارند. در مجموع، گونه ثعلب رويشگاه‌هاي كم ارتفاع مانند دشت‌هاي آبرفتي با خاك‌هاي حاصلخيز، اسيديته خنثي، بافت سنگين و آب زيرزميني بالا را نسبت به ديگر مكان‌ها بيشتر ترجيح مي‌دهد.

Study on the habitat characteristics of medicinal plants and estimating their production is one of the basic requirements for designing a future perspective document for utilization of byproducts. Salep (Orchis palustris Jacq.) is one of the most important and highly valuable medicinal plants having a significant distribution in the meadows of Targavar region of Urmia. Hence, among the meadows, six locations that were easier to reach and the distribution of Salep was more uniform were selected. In each location, using 60 plots of 60×25 cm2 that were randomly located within 10 plots with 10×1 m2, the number of Salep bases were counted and traits including crown cover percentage, plant height and tuber production were measured. Three composite soil samples from each location were randomly taken from the depth of root development of dominant species, and soil characteristics including sand, silt, clay, acidity, electrical conductivity, organic matter and total nitrogen were measured. The depth of groundwater (in each location) was considered as a criterion for moisture level and altitude, to analyze the relationship between habitat characteristics and plant traits. For this purpose, based on the calculated gradient length, the redundancy analysis (RDA) method was used as a linear method. The results of RDA showed that plant traits, especially tuber weight, were directly affected by the amount of organic matter, organic carbon, total nitrogen and clay percentage of the habitats. The mentioned traits are reversely related with altitude, groundwater depth and soil acidity of locations. In general, the Salep species more prefer low-altitude habitats such as alluvial plains with fertile, neutral acidity and heavy texture soils and high groundwater surface.