استخراج و جداسازي رنگ‌ روناس (Rubia tinctorum L.) با سه حلال در فصول مختلف و كاربرد آن براي مطالعات ياخته‌شناسي

Dye extraction and separation in Rubia tinctorum L. with three solvents in three seasons and its application for cytological studies

در مطالعات ياخته‌شناسي، براي تفكيك اجزاي سلول‌ها كه شفاف هستند از رنگ‌ها استفاده مي‌شود. بيشتر رنگ‌هاي مورد استفاده سنتزي بوده به انسان و محيط صدمه مي‌زنند. در حالي‌كه رنگ‌هاي با منشأ گياهي ايمن هستند. از دوران باستان، در ايران از ريشه‌هاي گياه روناس (Rubia tinctorum L.) كه سرشار از رنگ‌هاي طبيعي هستند در صنايع نساجي استفاده مي‌شده است. در اين پژوهش رنگ‌هاي ريشه‌هاي روناس در انتهاي سه فصل بهار، تابستان و پاييز با سه حلال آب، اتانول و اسيد ضعيف جدا و انواع رنگ‌هاي آنها با كروماتوگرافي كاغذي جدا شد. از روناس رنگ استوروناسين تهيه و براي رنگ‌آميزي سلول‌هاي روپوست و نگهبان روزنه، گرده‌هاي گل و مطالعه تقسيم ميتوز سلول‌هاي گياهي استفاده شد. نتايج نشان داد كه بهترين حلال براي جداسازي رنگ‌هاي روناس، آب است. نتايج كروماتوگرافي نشان داد كه نوع و تعداد رنگ‌ها، در عصاره آبي ريشه روناس در سه فصل مشابه است ولي ميزان برخي از آن ها در آخر تابستان بيشتر به دست آمد. رنگ هاي محلول در الكل بيشتر در عصاره اتانولي ريشه در آخر بهار مشاهده شدند. از عصاره اسيدي تنها يك رنگ زرد جدا شد كه احتمالا آليزارين باشد. رنگ آميزي سلول ها با استوروناسين در همه موارد نشان داد كه اين رنگ قابل مقايسه و حتي بهتر از استوكارمن است. اين رنگ، هسته و كروموزوم ها را در يك زمينه شفاف به رنگ قهوه اي در آورد. به طور كلي نتايج نشان داد كه اين رنگ مي تواند جايگزين رنگ هاي سنتزي در آزمايشگاه هاي آموزشي و تحقيقاتي ياخته شناسي گياهي شود.

In cytology studies, colors are used to differentiate the components of cells that are transparent. Most of the dyes are synthetic and can harm human and environment. Herbal dyes are safe. Since ancient times in Iran, the natural dye of madder (Rubia tinctorum L.) has been used in the textile industry. In this research, the madder root dye was extracted with water, ethanol and acid at the end of spring, summer and autumn and its colors were separated by paper chromatography. Acetoronacin was prepared from the dye extracted from madder. Acetoronacin was used to stain epidermal cells, stomata guard cells, pollen, and the plant mitosis. The results showed that the best solvent to isolate the dye of madder was water. Chromatography results showed that the type and number of colors (5 colors) in the aqueous extract of madder root in the three seasons were similar, but some of them were higher at the end of the summer. Soluble colors in alcohol (3 colors) were observed in the ethanolic extract at the end of spring. Only one yellow color, probably alizarin, was isolated from the acid extract. Staining the cells with acetoronacin in all cases showed that the color was comparable and even better than acetocarmine. Nuclei and chromosomes of cells were stained brown by staining with acetoronacin in a transparent background. In general, the results showed that this dye can replace the synthetic dyes in the plant cell research laboratories.