سابقه و سبب برگزاري سيزده‌بدر در سنت‌هاي ايراني

The Historical Background and reason of celebrating "Sizdah- Bedar" in Iranian traditions

در ايران و كشورهاي متاثر از فرهنگ ايراني، روز سيزدهم فروردين ماه هر سال مردم از خانه ­ها بيرون مي ­روند و از بام تا شام به گردش و شادي مي­ گذرانند. اين روز كه اصطلاحا «سيزده ­بدر» ناميده مي ­شود و يكي از مشهورترين آيين ­هاي نوروزي است هيچ سابقه مكتوبي در منابع ادبي و تاريخي قديمي ندارد و كهن­ ترين اسناد مربوط به آن ظاهرا از دوره فتحعلي شاه قاجار است. خاطرات و سفرنامه­ هاي عصر قاجار نشان مي ­دهد كه هم شاه و رجال درباري و هم عامه مردم، مراسم روز سيزدهم فروردين را به ­صورت رسمي و گسترده اجرا مي­كردند. در باورهاي باستاني ايرانيان روز «سيزدهم» تيرماه بدشگون بوده و از سوي ديگر بنا بر اقوال و احاديثي روز «سيزدهم» همه ماه­هاي ايراني بد و نحس است. با اين پيشينه و پشتوانه براي نحوست روز «سيزدهم»، ايرانيان دوره قاجار معتقد بودند كه در روز سيزده فروردين احتمال دارد خانه ­هايشان ويران شود و نيز بلاهاي سال جديد در اين روز تقدير و تعيين م ي­شود. به همين دليل براي در امان ماندن از زيان­هاي اين روز و راندن نحسي آن، به دشت و باغ مي­ رفتند و تفرج مي­ كردند. محققان معاصر هم حدس­ ها و نظريات گوناگوني (حداقل چهارده ديدگاه) درباره علت مراسم «سيزده ­بدر» مطرح كرده­ اند كه از آن ميان نمادينگي روز سيزدهم براي هزاره سيزدهم در باورهاي ايراني- كه زمان پايان عمر دوازده هزار ساله گيتي و آغاز آشوب و تباهي نهايي است- محتمل­ تر مي­ نمايد. در نگارش اين مقاله بسياري از مآخذ ادبي و تاريخي و نوشته­ ها و پژوهش ­هاي معاصران با استقصايي تقريبا تام (در متون چاپي، پيكره­ هاي زباني و نرم ­افزارها) بررسي و سپس بر اساس شواهد به­ دست ­آمده، درباره سابقه و سبب برگزاري «سيزده ­بدر» بحث و نتيجه­ گيري شده است.

In Iran and the countries influenced by Iranian culture, on the thirteenth day of Farvardin, every year, people leave the house and go on excursion outdoor from morning to night. This day, called Sizdah Bedar, is one of the most important rituals. Nowruz's famous ritual that has no history in ancient literary and historical sources, and the first related documents belong to the time of Fath-Ali Shah Qajar. The memories and travel guides of the Qajar era show that the Shah and the royal court as well as the public have officially and widely celebrated the thirteenth day of Farvardin, and that in the ancient Iranian beliefs, the "thirteenth day of July was sinister. According to the words, the thirteenth day of all the Iranian months were sinister. Regarding this historical background on the sinister nature of 13th, Iranian at Qajar era had believed in this day their homes might be destroyed and also the New Year calamities have been destined on this day. To this end, they were going to the plains and gardens to relax and save themselves from the losses of that day. Contemporary scholars have also brought up various guesses and views (at least 14 opinions) about the cause of the “Sizdah Bedar” ceremony among which symbolism of the thirteenth day for the thirteenth millenary in Iranian beliefs –which shows the end of the twelve thousand-year-old universe and the beginning of the final disturbance and destructionsounds more likely. To do the present research, the authors benefited from a review of many literary and historical references, writings and research of contemporaries with specific precision (in print, language corpora and soft wares) and then on the basis of the evidence obtained from the history of the Sizdah Be Badr discussion and conclusion have been presented.