بررسي روايات خلق افعال انسان در جوامع حديثي شيعه و نسبت سنجي آن با ديدگاه هاي متكلمان مسلمان

در ﻣﯿﺎن داﻧﺸﻤﻨﺪان اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺤﺚ ﻫﺎي زﯾﺎدي ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺧﻠﻖ اﻓﻌﺎل اﻧﺴﺎن در ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ. در رواﯾـﺎت ﺷﯿﻌﻪ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﺧﻠﻖ ﺗﻘﺪﯾﺮي اﻓﻌﺎل اﻧﺴﺎن و ﻧﻔﯽ ﺧﻠﻖ ﺗﮑﻮﯾﻨﯽ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ. ﺑـﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻟﻐﻮي ﮐﻠﻤﮥ ﺗﻘﺪﯾﺮ، ﺳﻪ ﻣﻌﻨﺎ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮاي ﺧﻠﻖ ﺗﻘﺪﯾﺮي در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓـﺖ: اول، ﻣﻌﻨـﺎي اﺻﻄﻼﺣﯽ آن ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻘﺪﯾﺮ اﻋﻤﺎل اﻧﺴﺎن در ﻋﻠﻢ اﻟﻬﯽ، در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ اﻓﻌﺎل اﻧﺴﺎن ﺑﺪان ﺳﺒﺐ ﮐـﻪ در ﻋﻠـﻢ ازﻟﯽ ﺧﺪا ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد،ه ﻣﺨﻠﻮق ﺧﺪا ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ روﻧﺪ. دوم، ﻣﻌﻨﺎي ﻟﻐﻮي ﺗﻘﺪﯾﺮ. ازآن رو ﮐﻪ ﺧﻠﻖ ﻧﯿـﺰ در اﺻﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﻘﺪﯾﺮ اﺳﺖ، اﺿﺎﻓﮥ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺑﻪ ﺧﻠﻖ از ﺑﺎب ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﻣﻌﻨﺎي ﻟﻐﻮي ﺧﻠﻖ اﺳﺖ؛ اﯾـﻦ ﻣﻌﻨـﺎ در ﻗﺮآن ﻣﻮرد ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﮐﺜﺮ ﻣﻔﺴﺮان ﺧﻠﻖ ﭘﺮﻧﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺣﻀـﺮت ﻋﯿﺴـﯽ عليه السلام را ﺧﻠـﻖ ﺗﻘـﺪﯾﺮي ﻣﯽ داﻧﻨﺪ. ﺳﻮم، ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﻦ؛ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ اﻓﻌﺎل اﻧﺴـﺎن از آن ﺣﯿـﺚ ﮐـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ ﻗﺪرﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ اﻧﺴﺎن اﻋﻄﺎ ﮐﺮده ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ، ﻣﺨﻠﻮق ﺧﺪا ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣـﯽ رود. ﺑـﺎ در ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﻣﻌﻨﺎي ﺧﻠﻖ ﺗﮑﻮﯾﻨﯽ و ﺗﻘﺪﯾﺮي، ﺧﻠﻖ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﻓﻌﺎل اﻧﺴﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﺧـﺪا ﻣـﺮدود و ﺧﻠـﻖ ﻏﯿﺮﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ آن ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﯽ ﮔﺮدد. ﻧﻈﺮﯾﺎت داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺷﯿﻌﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﻓﻌﺎل اﻧﺴﺎن، ﺑﻪ اﯾﻦ رواﯾﺎت ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﺮ اﺳﺖ و آراء اﺷﺎﻋﺮه و ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ و ﻣﺘﻘﺪﻣﺎن ﺷﯿﻌﻪ در ﺗﻌﺎرض ﺑﺎ اﯾﻦ رواﯾﺎت ﻗﺮار داد.

فاقد عنوان و چكيده لاتين