مطالعۀ سنت دِسان‌خواني در ميان تركمن‌ها

Investigating Desān Khāni Tradition among Turkmen

سنت داستان‌گويي تاريخي بسيار طولاني دارد و به‌عنوان گونه‌‌اي مهم از ادبيات شفاهي، در شناخت فرهنگ و ادبيات بسيار باارزش است. با‌‌ وجود اين، محققان به سنت دِسان‌خواني در ميان قوم تركمن‌ خلاف سنت‌هاي مشابه، بسيار كم توجه كرده ­اند. دِسان‌خواني به اجراي داستان‌هاي عاميانه‌اي گفته مي­ شود كه تركيبي از بخش‌هاي منثور و منظوم هستند و خُنياگر (دِسان‌باغشي) به‌ترتيب آن‌ها را تعريف و به آوازي كه با ساز همراهي مي‌شود، اجرا مي‌كند. اين سنت شعري - موسيقاييِ شفاهي، ما را با صورتي از ادبيات شفاهي و تطور و تحول آن و شگرد‌هاي روايي كه در آن به‌كار رفته است، آشنا مي‌كند. جداي از اهميت و نقش مهم اين سنت در فرهنگ تركمني، داستان‌ها در سنت دِسان‌خواني در عين داشتن خصوصيات تركمني، تشابهاتي با فرهنگ‌هاي اقوام تُرك آسياي ميانه و نيز فرهنگ‌هاي ايراني دارند كه بر هويت التقاطيِ اين فرهنگ و نقش مهم ارتباطي آن دلالت دارند. نويسنده در اين مقاله سعي دارد با مطالعۀ اين سنت با تمركز بر معرفي، طبقه‌بندي و مطالعۀ داستان‌ها، مجريان (دِسان‌باغشي‌ها) و تمهيدات اجرايي، سنت دِسان‌خواني را در ميان تركمن‌ها بررسي كند.

The tradition of storytelling has a very long history and, as an important part of oral literature, is considered very useful for recognizing culture and literature.Nevertheless, the researchers has paid little attention to the traditions of Desān Khāni among Turkmen. This tradition is composed of folk prose or poetic tales in which the singer define them in turn by a kind of musical instrument. This poetic and musical tradition can help us better understand the context of oral literature and its narrative techniques. In spite of key role and important character of this tradition in Turkmen culture, stories in Desān Khāni Tradition share some commonalities with Turkish ethnics in central Asia and Iranian cultures that insist on eclectic feature of this culture and its communicative function. In this article, the author tries to introduce, classify and study the stories of this tradition among Turkmen.