مطالعه تغييرات تراكم و تنوع گونه‌اي كف زيان در حوزه ايراني درياي خزر طي سال‌هاي 1375، 89-1387

Study on Changes of Benthic invertebrate abundance and diversity in the Iranian coastal of Caspian Sea during different years

با توجه به نقش مهم كف زيان در عملكرد و سلامت اكوسيستم و تأمين غذاي بسياري از ماهيان، مطالعه حاضر باهدف جمع­بندي و ارائه آخرين نتايج به‌دست‌آمده از تجمع كف زيان (ليست گونه­اي، تراكم، زي­توده و شاخص تنوع گونه­اي) در اواخر دهه 1380 (سال­هاي 89-1387) و مقايسه با مقادير مشابه در سال 1375 (داده­هاي مرجع در سال ثبات اكوسيستم) صورت گرفت. همچنين روابط بين اين تجمع زيستي با برخي فاكتورهاي محيطي و خصوصيات بستر موردبررسي آماري قرار گرفت. بر اساس نتايج در هريك از رده­هاي پرتاران، سخت‌پوستان، حشرات و دوكفه­اي­ها به ترتيب 6، 51، 1 و 5 گونه شناسايي شد. حدود 80/7 درصد از مجموع گونه­ها (63 گونه)، در سال ثبات اكوسيستم (1375) مشاهده شد؛ اما در سال­هاي 1387، 1388، 1389 با كاهش معني­ دار (P<0/05 همراه بود و ميزان آن در اين سه سال به ترتيب به38/7، 51/6 و 48/4درصد از كل گونه­ها رسيد. گونه Streblospio sp. (از رده پرتاران) در تمام فصول از سال­هاي 89-1387 (برخلاف سال 1375) غالب بود. ميانه تراكم و شاخص­هاي گونه­اي (شانون و يكنواختي) در سال­هاي 89-1387 نسبت به سال 1375، به‌طور معني­داري كاهش داشتند (P<0/05. در بررسي­هاي آزمون مؤلفه اصلي، دماي آب و TOM، در دوره اول (سال 1375) و نيز دوم (89-1387) همبستگي معني­دار با تراكم كف زيان داشت. در بررسي­هاي فصلي دوره دوم، جنس و اندازه ذرات بستر بندرت همبستگي معني­دار با تراكم كف زيان نشان داد، ولي ميزان pH علاوه بر فصول گرم در فصول سرد آن نيز داراي اثر معني­دار بود. نتيجه اينكه با توجه به شواهدي از قبيل كاهش پارامترهاي بيولوژيكي كف زيان، جابجايي گروه­هاي عمده و گونه­ هاي غالب در طي فصول مختلف، غالبيت تراكمي گونه مهاجم و تغيير در الگوي روابط بين اين موجودات با برخي پارامترهاي محيطي و جنس بستر، نسبت به داده­هاي مرجع، فرضيه عدم ثبات و وجود اغتشاش همچنان در اكوسيستم درياي خزر مطرح مي­باشد.

Benthic invertebrate abundance and community are the most important indicators to assess the function and health of ecosystems. They are also the important source of food for many fishes. This study is to summarize the results of the benthic invertebrate community (abundance, biomass list of species and diversity index) during 2008-2011 and compared with similar data during 1996-97 (as a reference data in stability condition of ecosystem). In addition, relation between benthic invertebrate's abundance and environmental paremeters were investigaed based on statistical analysis. Based on the results, the total number of species in each order such as Polychaeta, Crustacea, Insects and Bivalves were 6, 50, 1 and 5, respectively. About 80.7% of total species number (62) was belonged to the year of 1996-97, but it was recorded 38.7%, 51.5% and 48.4% in the year of 2008-2009, 2009-2010, and 2010-2011, respectively, with dominance of Streblospio sp. species. Annual and seasonal significantly reduction of Shannon and evenness indices observed in 2008-2011 as compared to year and seasons of 1996-97 (P<0.05). Principle component analysis showed that water temperatute and TOM were correlated with benthic invertebrate abundance at both periods (1996-97 and 2008-2011). The benthic invertebrate abundance rarally showed significant correlation with seabed grain size and kind of sediments. However, it was correlated with pH during warm and cold seasons at second period (2008-2011). Finally, there were some reasons (reduced biological indices, major displacement groups and dominant species during different seasons and dominance of invasive species abundance) for the instability continues in the Caspian Sea ecosystem.