ترسيم ساختار دانش در پژوهش‌هاي عرفاني: تحليل هم‌واژگاني

با استفاده از تحليل هم‌واژگاني مي‌توان ساختار دانش را در يك حوزۀ پژوهشي، شناسايي و خوشه‌هاي موضوعيِ زير مجموعۀ آن را بيان كرد. در اين پژوهش سعي بر آن است تا با كاربرد اين روش و استفاده از رويكردهاي تحليل شبكه و ديداري‌سازي علم، ساختار دانش در پژوهش‌هاي حوزۀ عرفان بررسي شود. مجموعۀ اصلي ركوردهاي تحت مطالعه، 1931 مقالة‌ چاپ ‌شده در حوزۀ عرفان است كه در پايگاه استنادي جهان اسلام نمايه شده‌اند. در اين پژوهش ـ كه به روش كتاب‌سنجي و تحليل شبكه‌هاي اجتماعي انجام شده ـ پس از بازيابي ركوردها و يكپارچه‌سازي فايل داده‌ها، اطلاعات به ‌دست‌ آمده با استفاده از نرم‌افزارهاي مختصّ علم‌سنجي و همچنين spss مورد تحليل قرار گرفته است. تحليل خوشه‌هاي واژگاني، مهم‌ترين موضوعات مرتبط با پژوهش‌هاي عرفاني را در يازده خوشه، هر يك را تحت عنواني مجزا نشان مي‌دهد. بر اساس نقشۀ مقياس چند بُعدي، اين يازده خوشه به هشت خوشه با موضوعاتي كلي‌تر و پيوستگي و شباهت بيشتر تقليل يافت. بررسي مركزيّت و تراكم هر يك از اين خوشه‌ها ـ كه بيانگر ميزان بلوغ و توسعۀ هر موضوع بر مبناي كليدواژه‌هاي آن است ـ در نمودار راهبردي نشان مي‌دهد كه موضوع حكمت يا عرفان نظري، به‌ويژه در ديدگاه ابن‌عربي علاوه بر داشتن قابليت توسعه، داراي بيشترين مركزيت در ميان ديگر موضوعات است.