شباهت‌ها و مشتركات آفرينش مردم در اساطير ايراني و سامي

اسطوره از كهن‌ترين و مهم‌ترين ساخته‌هاي ذهن بشر است كه بنا به اهميت و تأثير فوق‌العاده‌اش، از دايرۀ ساخته بودن فراتر رفته و خود مبدل به سازندۀ زندگاني بشر شده‌ است. اسطوره، روايتي نمادين از هستي است كه به مسائل كلان و بنيادين از قبيل پيدايش جهان و اجزايش و سرانجامِ جهان مي‌پردازد و به رغم نبود پشتوانۀ تاريخي و علمي، براي علاقه‌مندان حقيقتي قدسي، والا و قطعي است. يكي از مهم‌ترين روايت‌هاي اساطيري در همۀ اقوام و ملل، كيفيت پيدايش مردم است. اين اسطوره در ميان اغلب اقوام و ملل، با وجود تفاوت‌هاي فكري، فرهنگي و ديني‌شان، شباهت‌ها و اشتراكات بسيار دارد، از جمله آفرينش مردم در نظام اساطيري آريايي و به‌ويژه ايراني، شباهت‌هاي بسيار با روايت آفرينش مردم در ميان سامي‌نژادان دارد كه برخي تجلّيات آن را در دو دين يهود و اسلام مي‌توان مشاهده كرد. در اين مقاله به روش تحليلي ـ توصيفي و بر اساس روايت‌هاي موجود در منابع ايراني و سامي به بررسي تطبيقي اسطورۀ آفرينش مردم در اين دو نظام اساطيري ‌پرداخته‌ايم. اين بررسي نشانگر شباهت‌هايي چشمگير در آفرينش مردم در اين دو نظام متفاوت است؛ به‌ويژه در گياه‌واره انگاشتن انسان نخستين و از خاك دانستن منشأ او. اين شباهت‌ها گاه ناشي از تأثير و تأثّر طبيعي اساطير است و گاه نيز از باورهاي بنيادين و مشترك بشر كه حاصل مشتركات تجارب زيستي انسان‌ها است، ناشي مي‌شود.