مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - چگونه گزارش داوري يك مقاله را به رشته تحرير درآوريم

چكيده فارسي :

در فرايند بررسي مقالاتي كه براي چاپ به مجلات معتبر علمي ارسال مي‌گردد، مرور همتايان سردبيري (Editorial peer review) يكي از مهمترين مراحل است كه تأثير به‌سزايي در سرنوشت يك مقاله خواهد داشت ]3-1[. در عين حال، يكي از مهم‌ترين مراحل مرور همتايان سردبيري نيز نوشتن گزارش نتيجه داوري مقاله مي‌باشد. چنين گزارشي توسط سردبير و نويسندگان مقاله خوانده خواهد شد و نه تنها به سردبير كمك مي‌كند تا تصميم صحيحي را درباره سر نوشت مقاله اتخاذ نمايد، بلكه به نويسندگان نيز كمك مي‌نمايد تا نقاط قوت وضعف كار خود را به‌درستي دريابند. از همين‌رو، همتايان براي نگارش نتيجه داوري خود بايد نهايت دقت و صحت را به‌عمل آورند. به منظور كمك به‌داوران خود، برخي از مجلات به‌ويژه مجلات علمي- پژوهشي داخل كشور، فرم‌هايي را آماده كرده‌اند تا به كمك آن‌ها بتوانند نظر داوران را به قسمت‌هاي مختلف مقاله و چگونگي نگارش ‌آن جلب نمايند. اگرچه اين فرم‌ها مي‌توانند كمك‌كننده باشند، اما ممكن است تا اندازه‌اي نيز از ميزان آزادي همتايان در نگارش كامل و دقيق نتيجه داوري مقاله بكاهند. شايد به همين جهت باشدكه اغلب نشريات معتبر اين اجازه را مي‌دهند كه همتايان با فراغ خاطر و بدون محدوديت در قالب فرم‌هاي از پيش تدوين‌شده، به گزارش داوري مقاله خود بپردازند. اما براي انجام اين كار اصولي وجود دارد كه به برخي از مهم‌ترين آن‌ها در ادامه اشاره خواهد شد: معمولاً توصيه مي‌شود كه گزارش داوري مقاله را با يك پاراگراف ابتدايي از مهم‌ترين پيام‌هاي موجود در مقاله شروع كرد. اين نكته حائز اهميت فراواني است. چرا كه نه تنها به نويسندگان مقاله ثابت مي‌كند كه پيام‌هاي اصلي مقاله توسط داور مقاله درك شده است، بلكه به سردبير كمك مي‌نمايد كه اگر خود به موضوع مقاله اشراف كامل ندارد، با خواندن اين پاراگراف، از اهميت مقاله و پيام‌هاي مهم موجود در آن آگاهي يابد. اما اگر به هر دليل امكان مشخص كردن پيام‌هاي اصلي مقاله توسط داور وجود ندارد، بايد به اين نكته مهم در همان پاراگراف ابتدايي و با ذكر دليل آن اشاره نمود ]4[. پس از اين پاراگراف ابتدايي، بهتر است داوران نتيجه داوري خود را در دو بخش نكات مهم و نكات جزئي ادامه دهند. داوران بايد هر گونه خطاي موجود در نگارش مقاله از عنوان تا منابع كه موجوديت مقاله را تهديد مي‌نمايد را در نكات مهم آورند. براي نمونه، پيشنهاد‌هايي براي تصحيح عنوان، تصحيح نوع مطالعه، تصحيح چگونگي گزارش نتايج مطالعه، تصحيح و تكميل بحث با استفاده از منابع معتبرتر را مي‌توان جزء نكات مهم قلمداد نمود. اين در حالي است كه تصحيح اغلاط تايپي، به فرمت مجله درآوردن خلاصه مقاله يا منابع مورد استفاده آن را مي‌توان بخشي از نكات جزئي قلمداد كرد. چنين تقسيم‌بندي به سردبير كمك خواهد كرد تا تصوير دقيقي از خطاهاي مهم مقاله در كنار يكديگر داشته باشد و بنابراين، تصميم صحيح‌تري را در خصوص مقاله اتخاذ نمايد. همچنين، اين شيوه نگارش نتايج داوري به نويسندگان كمك خواهد كرد تا خطاهاي مهم موجود در مقاله خود را بهتر تشخيص داده و سعي در رفع تمامي خطاهاي مقاله اعم از كلي و جزئي نمايند. در نگارش گزارش داوري، همتايان بايد از نگارش جملات مبهم خودداري نموده و به طور دقيق به موضوعات مورد نظر خود اشاره نمايند. آن‌ها، همچنين بايد در صورت امكان راه‌هاي مشخصي را براي رفع خطاهاي موجود در مقاله در اختيار نويسندگان قرار دهند. به علاوه، بايد از به‌كار بردن جملات و كلماتي كه ممكن است باعث آزردگي خاطر نويسندگان را فراهم نمايد اجتناب نمايند. در انتهاي گزارش داوري نيز براساس نكات مهمي كه مطرح كرده‌اند، نظر صريح وشفاف خود مبني بر پذيرش در صورت انجام تصحيحات يا رد مقاله را اعلام نمايند. بديهي است كه نگارش چنين گزارشي نه تنها مي‌تواند به اتخاذ يك تصميم صحيح به سردبير كمك نمايد بلكه به نويسندگان نيز كمك مي‌نمايد كه يا از دلايل منطقي رد مقاله خود مطلع گردند و يا راهنماي مفيد و جامعي براي چگونگي تجديد نظر در متن مقاله خود را در اختيار داشته باشند.