بررسي ريخت-گونه شناسانه بافت هاي مسكوني جديد در راستاي بهينه سازي مصرف انرژي اوليه (نمونه موردي: سپاهان شهر)

Typo-morphological evaluation of new residential urban texture in order to optimize primary energy consumption case study: Sepahanshahr

با پيشرفت سريع فناوري و در پي آن رشد روزافزون جمعيت شهري، توسعه‌ي محلات مسكوني امري اجتناب‌ناپذير بوده است. ساخت‌وسازهاي خارج از ضابطه، تغييرات شكلي بافت‌هاي شهري و عدم تطابق آن با ويژگي‌هاي اقليمي، افزايش تقاضاي انرژي مصرفي ساختمان‌ها را به دنبال داشته است. به‌گونه‌اي كه بخش عمده‌اي از انرژي كه در شهرها به مصرف مي‌رسد به ساختمان‌هاي مسكوني تعلق دارد و يكي از عوامل تأثيرگذار بر اين مسئله شكل بافت شهري است. اما اغلب پژوهش‌هايي كه تاكنون در اين حوزه انجام‌شده است، به بررسي اثرات شكل شهري بر مصرف سوخت حمل‌ونقل پرداخته‌اند و يا مصرف انرژي ساختمان‌ها را در مقياس خرد ارزيابي نموده‌اند. ازآنجايي‌كه عملكرد حرارتي ساختمان‌ها در مقياس‌هاي فراتر از مقياس ساختماني متفاوت مي‌باشد، اين مسئله اهميت تحليل عملكرد حرارتي ساختمان‌ها را در مقياس‌هايي بالاتر نظير واحد همسايگي براي محققين روشن مي‌سازد. لذا اين پژوهش در پي آن است كه با به كارگيري رويكرد ريخت-گونه شناسانه و سنجش مصرف انرژي اوليه گرمايشي، سرمايشي و روشنايي ريخت‌گونه‌هاي مختلف، به بررسي روابط بين شاخص‌هاي ريخت شناختي و مصرف انرژي اوليه بپردازد و بر اساس معيار انرژي اوليه، الگوهاي كارآمد و ناكارآمد را شناسايي نمايد. با توجه به ماهيت كاربردي اين تحقيق، روش مورد استفاده در آن توصيفي-تحليلي است و براي يافته اندوزي از روشهاي اسنادي و ميداني( مشاهده، پرسشنامه)بهره جسته است. پژوهش حاضر در سه‌گام متفاوت تعريف‌شده، به‌طوري‌كه نخست با مطالعات اسنادي به شرح مباحث كليدي پرداخته، سپس بر اساس رويكرد ريخت-گونه شناسي و با روش ميداني، بافت مسكوني سپاهان شهر در مقياس واحد همسايگي ريخت-گونه بندي شده است. در پايان نيز با مدلسازي مصرف انرژي اوليه سرمايشي، گرمايشي و روشنايي ريخت‌گونه‌هاي مختلف از طريق نرم‌افزار ديزاين بيلدر، نتايج بر اساس نگرش مقايسه‌اي، آزمون همبستگي و آناليز واريانس تحليل گرديده‌اند. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه، بين مصرف انرژي اوليه و شاخص‌هاي طرح چيدمان، مكان قرارگيري توده، فرم ساختمان، ارتفاع ساختمان، سطح معابر و فضاهاي باز رابطه همبستگي قوي و بين مصرف انرژي اوليه و شاخص تناسبات بلوك رابطه همبستگي متوسط وجود دارد. همچنين بر اساس نتايج حاصل از تحليل واريانس، الگوهاي متداول رديفي و الگوهاي مربع شكل، به ترتيب كارآمدترين و ناكارآمدترين الگوي بافت مسكوني جديد به شمار مي‌آيند. ساير الگوها نظير گونه‌هاي L,I,T,H شكل ازلحاظ مصرف انرژي اوليه در سطح مياني قرار مي‌گيرند و در اين ميان، الگوهاي H شكل بهترين گزينه براي ساختمان متراكم چهار طبقه مي‌باشند.