آزادي و دين داري از ديدگاه ميشل فوكو، با تأكيد بر نوشته هاي او دربارة انقلاب اسلامي ايران

Freedom and Religiosity from Michel Foucault’s Perspective;Focusing on his Writings on Islamic Revolution of Iran

يكي از مهم ترين سؤالاتي كه ذهن پژوهشگران فوكو را درگير كرده، اين است كه آيا نظريات او درباره قدرت موقعيتي براي اعمال آزادي و شورش فراهم مي كند. همچنين در پي اين سؤال يكي از معماهاي پيش روي پژوهشگران اين بوده است كه مواضع او درباره انقلاب ايران چگونه با مواضعي كه درباره آزادي و قدرت داشته است، سازگاري مي يابد. در اين مقاله به بررسي نقش آزادي و سوژگي در آثار فوكو با تأكيد بر انقلاب ايران خواهيم پرداخت. از نظر وي در موقعيتي كه قدرت در همه جا نفوذ يافته است، يك امكان مهم براي اِعمال فاعليت (سوژگي) «تمرين هاي معنوي» است – يعني يك مجموعه از فعاليت ها كه در جهت خودسازي انجام مي گيرد. انقلاب ايران يك نمونه از اين نوع سوژگي را به نمايش مي گذاشت، زيرا بسياري از انقلابيون همزمان به خودسازي دروني و ايجاد تحول بيروني مي پرداختند. فوكو باور داشت كه تشيع انقلابي به دليل وجود رويكردهاي باطني امكان اِعمال آزادي را فراهم مي كند. البته چنين تركيبي از آنجا كه در مقوله هاي ذهني غربي نمي گنجيد، براي ايشان قابل هضم نبود.

One of the main questions that has preoccupied Foucault scholars is that whether his views on power provide some possibilities for agency and revolution. These scholars also have debated whether his stance toward Iranian revolution can in any way be compatible with his theories on power and freedom. In this essay, I will consider the roles freedom and subjectivity play in Foucault’s works, especially in his writings on Iran revolution. According to Michel Foucault, when power has pervaded every sphere of human life, an important possibility for subjectivity can be found in “spiritual exercises”, a series of exercises for self-cultivation. The Iranian revolution represented these spiritual exercises, since many revolutionists were engaged in internal self-fashioning and external changing at the same time. The French scholar believed that, because of its esoteric teachings, Shi’ite Islam provides these chances for freedom. Clearly, these conclusions were not easily acceptable to Western audiences, who are not accustomed to these categories.