ارزيابي قلمروهاي همگاني براساس مشاهده و تحليل الگوهاي فعاليتي-رفتاري (موردپژوهي: پياده‌راه احمدي شيراز)

Evaluating Urban Public Realms Based on the Observation and Analysis of Behavioral and Activity Patterns (Case Study: Ahmadi Pedestrian in Shiraz)

روش مشاهده رفتاري، رويكردي نوين در طراحي محيطي و تحليل قلمروهاي همگاني و روشي براي فهم روابط متقابل افراد و فضاست. هدف اصلي اين پژوهش ارزيابي و تحليل الگوهاي فعاليتي و رفتاري پياده‌راه احمدي شيراز با استفاده از روش مشاهده رفتاري است. در اين راستا دريافت مؤلفه يا مؤلفه‌هاي اصلي طراحي محيطي در ارتقاي كالبدي و رفتاري قلمروهاي همگاني شهر شيراز مطرح مي‌شود. سئوال اصلي پژوهش حاضر آن است كه روش مشاهده رفتاري، چگونه مي‌تواند به برنامه‌ريزي و طراحي قلمروهاي همگاني در شهرها كمك نمايد؟ بدين منظور كاربست اين روش در نمونه پياده‌راه احمدي شيراز كه زماني نقطه آغازين يكي از محورهاي اصلي بافت تاريخي اين شهر بوده و به مرور دچار تغيير و دگرديسي شده، صورت گرفته است. پژوهش حاضر از نوع كاربردي بوده و به روش مطالعه پيمايشي انجام شده و در طي آن، تجزيه و تحليل كيفيت‌هاي كالبدي_محيطي،الگوهاي فعاليتي و مؤلفه‌هاي رفتاري از طريق برداشت كالبدي و مشاهده طبيعي و مشاركتي انجام شده است. ابزارهاي اين روش، ثبت مكان فعاليت ايستگاهي در ايجاد مراكز فعاليتي، شمارش فعاليت براي حضور متوازن گروه­هاي مختلف جمعيتي، ثبت مكان توقف افراد براي يافتن انگيزه مانايي و توزيع متوازن فعاليت‌ها مي‌باشد و از تكنيك ردگيري براي بهبود كيفيت آن بخش‌هايي از قلمروهاي همگاني كه كيفيت محيطي پاييني داشته‌اند، استفاده شده است. براي اعتبارسنجي يافته‌هاي اين پژوهش، از راهبرد پيمايشي به منظور تطبيق يافته‌ها با نقطه نظرات 50 نفر از استفاده‌كنندگان فضا استفاده شده است. نتايج تحليل‌ها نشان مي‌دهد، پياده راه احمدي شيراز در ساعات مياني روز (14 تا 17) با شكستگي حجم فعاليت ايستگاهي و كاهش الگوهاي رفتاري روبه‌رو است و بيشترين حجم تردد (76 درصد) و نقاط مكث (78 درصد) در بخش‌هاي سايه‌دار پياده‌راه ثبت شده است. از طرف ديگر، با برهم نهاد نقشه‌هاي سايه‌اندازي، حجم تردد و فعاليت‌هاي ايستگاهي بر روي يكديگر، به نظر مي‌رسد آسايش اقليمي از مؤلفه‌هاي اصلي استفاده از قلمروهاي همگاني در شهر شيراز است. از اين‌ رو مي‌توان ادعا نمود، روش مشاهده رفتاري، الگويي كارآمد براي سنجش و تحليل قلمروهاي همگاني است كه مي‌توان از آن در توسعه و باززنده‌سازي‌ آتي قلمروهاي همگاني بهره جست.