بررسي تـأثير رؤيت‌پذيري فضاي كالبدي بر رفتار عابران پياده در ميادين شهري با كمك تحليل‌هاي مبتني بر آيزويست سه‌بعدي (نمونه موردي: سبزه‌ميدان تهران)

The Effect of physical Space Visibility on the Pedestrians Behavior in Urban Squares Using 3D Isovist Analysis (Case Study: Sabze Meydan Square in Tehran)

يكي از مباحث مهم در تحليل‌ بصري فضاهاي شهري، موضوع رؤيت‌پذيري آنها مي‌باشد كه در سال‌هاي اخير، به‌ويژه با توسعه فناوري و گسترش نرم‌افزارهاي رايانه‌اي، جايگاه ويژه‌اي در مطالعات شهري يافته است. اين در حالي است كه يافته‌هاي بسياري از پژوهش‌ها و مطالعات اخير بيانگر وجود ارتباطي تنگاتنگ ميان رؤيت‌پذيري كالبدي و رفتارهاي احتمالي در فضاهاي شهري است. از سوي ديگر زمينه‌هاي فضايي مختلف نيز مي‌توانند شرايط رؤيت‌پذيري متفاوتي را پديد آورده و متعاقب آن ادراك افراد را دستخوش تغيير قرار دهند. ازاين‌ رو در اين پژوهش براي بررسي تخصصي‌ و دستيابي به يافته‌هاي علمي، از ميان انواع مختلف بسترهاي فضايي قابل ‌بررسي، صرفاً بر موضوع ميادين شهري، تأكيد و تمركز گرديده است. هدف اين تحقيق بررسي تأثير رؤيت ­پذيري فضاي شهري بر برخي گونه­ هاي رفتاري استفاده ­كنندگان مي­باشد. نمونه مورد پژوهي در مطالعه حاضر، سبزه‌ميدان واقع در محدوده مركزي شهر تهران مي‌باشد كه به دليل دارا بودن بسياري از ويژگي‌هاي يك ميدان شهري در مفهوم حقيقي آن انتخاب گرديده است. در اين مقاله، با به ‌كارگيري مفهوم آيزوويست سه‌بعدي، تحليل‌هاي مربوط به رؤيت‌پذيري فضاي مورد مطالعه صورت پذيرفته و ارتباط ميان اين متغير و برخي از گونه‌هاي رفتاري مردم _ شامل مكث و حركت، رفتارهاي فردي و اجتماعي و سرعت حركت در كنار متغير جنسيت_ مورد مطالعه و بررسي قرار گرفته است. بدين منظور، نقشه رؤيت‌پذيري ميدان مورد بررسي در محيط نرم‌افزار GIS توليد گرديده و ارتباط ميان متغيرهاي هدف پژوهش با يكديگر با استفاده از آزمون‌هاي آماري و بررسي ضرايب همبستگي در نرم‌افزار SPSS مورد تحليل قرار گرفت. نتايج به دست آمده نشان داد كه بين رؤيت­پذيري كالبدي با گونه­ هاي رفتاري مشخص شده در اين پژوهش، ارتباط معناداري وجود دارد. زنان در فضاهايي كه رؤيت­پذيري در حد متوسطي است، حضور پررنگ ­تري دارند. در فضاهايي كه رؤيت­پذيري از شدت بيشتري برخوردار است، مكث بيشتري صورت مي‌گيرد. رفتارهاي اجتماعي در نقاطي كه بيشتر در معرض ديد قرار دارند، انجام مي‌شود و سرعت حركت با شدت رؤيت­ پذيري رابطه­ اي معكوس را نشان مي‌دهد.