مكان‌يابي سايت‌‌هاي طبيعت‌گردي با كاربرد هم‌زمان تحليل شبكه و تركيب خطي وزن‌دار

Identifying ecotourism sites using an integrated approach of analytical network process and weighted linear composition

در راستاي دستيابي به اهداف توسعه پايدار، توسعه برنامه‌ريزي شده گردشگري و به‌ويژه طبيعت‌گردي را مي‌توان به‌عنوان يكي از مهم‌ترين گزينه‌هاي درآمدزا مطرح كرد. بنابراين، درنظر گرفتن وضعيت رفاه و آسايش جامعه ذينفع همراه با حفظ سلامت و تضمين عملكرد آينده اكوسيستم از ملزومات مديريت پايدار گردشگري است. پژوهش پيش‌رو با هدف مكان‌يابي سايت‌‌هاي طبيعت‌گردي متمركز در جنگل خيرود نوشهر انجام شد. گام‌هاي اجرايي اين پژوهش عبارت بودند از: 1) انتخاب معيارها از طريق مرور منابع، 2) اولويت‌بندي معيارها با استفاده از فرآيند تحليل شبكه (در قالب مقايسات زوجي كارشناسي)، 3) نقشه‌‌سازي معيارها با تعيين توابع عضويت فازي، 4) تلفيق نقشه‌‌ها با كاربرد تركيب خطي وزن‌دار و 5) پهنه‌‌بندي عرصه‌‌هاي مستعد توسعه. بر اين اساس، شناسايي و اولويت‌‌بندي معيارهاي مؤثر بر توسعه طبيعت‌گردي از دو جنبه "تنوع معيارهاي مورد استفاده" و "وزن يا اهميت معيارها" بررسي شد. در بخش تنوع معيارهاي مورد استفاده، ‌‌مؤلفه‌هاي آب‌وهوايي و در بخش وزن معيارها نيز ‌‌مؤلفه‌هاي مرتبط با معيارهاي اقتصادي- اجتماعي بيشترين اهميت را داشتند. در بخش شناسايي عرصه هاي مستعد، 11 هكتار از وسعت منطقه (0/13 درصد) در طبقه با مطلوبيت كم، 6619 هكتار (80/47 درصد) در طبقه با مطلوبيت متوسط و 1595 هكتار (19/39 درصد) در طبقه با مطلوبيت زياد قرار گرفت. لازم به توضيح است كه سايت هاي گردشگري نيز در پهنه با مطلوبيت زياد گزينش شدند. خروجي معيارهاي مستخرج، وزن‌هاي تعديل كارشناسي‌شده و همچنين نقشه‌‌هاي تهيه‌شده در اين پژوهش مي‌‌تواند به‌عنوان راهنمايي براي مديران به‌كار برده شوند.

Nowadays development of ecotourism is amongst the most profitable industries that requires prudent evaluation, planning, and management based on the sustainable development sterategies. Hence, adopting an approach that guarantees the social well-being and the health of natural ecosystems is a priority for tourism management. This research was conducted with the aim of locating intensive ecotourism sites. The executive steps of this research include 1) selecting the criteria by literature review, 2) prioritizing the criteria using the analytic network process (ANP) (in form of paired expert comparisons), 3) mapping the criteria by defining fuzzy membership functions, 4) integrating maps using the weighted linear composition and 5) delimiting the areas with proper capacity for the development. Accordingly, the identification and prioritization of the effective criteria on the development of ecotourism from the point views of "the variety of criteria used" and "weight or importance of criteria" were investigated. In the variety section of the criteria used in the previous works, the climatic (available in 67% of studies) and the socioeconomic (45% normal weight) components were the most important criteria. In terms of developable areas, 22 ecotourism sites with the total area of 266 hectares and an average suitabiliy of 78% were identified in the Kheyroud experimental forest in Mazandaran province. The outcome of the criteria and their weights as well as the maps produced from this research can be used as a guideline for the ecotourism managers