كليدواژه :
اسطوره , قرباني , دوموزي (تموز) , درخت خرما , نخل
چكيده فارسي :
قرباني همواره يكي از رايج‌ترين اعمال آييني در ايران بوده است. امروزه در ايران مفهوم قرباني به قرباني خوني محدود شده است؛ اما در برخي از بخش‌هاي نخل‌خيز ايران نظير جنوب، جنوب غربي و حاشيۀ كوير مانند خور و بيابانك و طبس هنگام بازگشت از زيارت خانۀ خدا يا سفري ديگر، در مراسم عروسي و مهم‌تر از همه پيش از عيد نوروز (اول فروردين) و روز سيزده به در درخت نخل قرباني مي‌شود. در اين مقاله با بررسي‌هاي تاريخي، اسطوره‌شناختي و نمادشناختي اين فرض پيش نهاده شده است كه آيين قرباني نخل، در آيين‌هاي باروري اساطير تغيير فصل (اعتدال بهاري)، به ويژه دوموزي ريشه دارد؛ زيرا نخل، نماد خداي دوموزي، از خدايان شهيد بين‌النهرين است. آيين‌هاي مربوط به دوموزي نيز از چند جهت با آيين قرباني نخل شباهت دارد: در مراسم قرباني نخل و آيين‌هاي دوموزي، شخصيت اصلي دوموزي است؛ در آيين كهن دوموزي به عنوان يك ايزد قرباني (شهيدشونده ـ رستاخيزكننده) و امروزه نماد دوموزي، نخل، به عنوان نماد باروري (چرخۀ مرگ ـ رستاخيز طبيعت) و قرباني است. هر دوي اين آيين‌ها در اواخر اسفند و اوايل فروردين برگزار مي‌شدند. ديگر اينكه آيين تموز مبتني بر باروري (زنان/ زمين) بوده است. در باورهاي عامۀ مردم نيز هنوز بر اين نكته تأكيد مي‌شود كه گردۀ درخت خرماي نر، پنير نخل، ميوۀ خرما و ديگر اجزاي آن در تقويت قواي جنسي و باروري مردان مؤثر است. نكتۀ مهم ديگر برگزاري اين آيين به صورت گروهي و در كشت زار (نخلستان) است. پختن كماچ يا نان فطير نيز يكي ديگر از اشتراكات اين دو آيين است.
چكيده لاتين :
Sacrifice has been always one of the most current ritual practices in
Iran. Nowadays, in Iran, the concept of victim is limited to blood
sacrifice, but in some areas of Iran, such as the south, southwest and
desert margins such as Khor, Biyabanak and Tabas, this ritual is
totally current during the return of the pilgrimage from God’s house,
at the wedding ceremony and more importantly everyone sacrifices
the palm tree before the first day of new Year and the Farvardin 13th.
In this article, By relying on historical, mythological and symbolic
studies, the author showed that the principle of the palm tree’s
sacrifice is rooted in the fertility rituals of the mythology of the
changing season (spring equinox), especially the Tammuz, because
the palm tree is the symbol of Tammuz which is the god of
Mesopotamian martyrdom. The rituals of Tammuz are also similar to
the sacrifice of palm in several respects: the main character in both
ceremonies is Tammuz. In ancient ritual of Tammuz, the palm is
crystalized as a victim god (martyr-resurrector) and in today tradition
is represented as the symbol of fertility (the cycle of death – nature’s
tradition). Both ceremonies are held at 1st Farvardin and ordibehesht.
Tammuz has been based on fertility. In popular beliefs, it is also
emphasized that cottage cheese, palm cheese, palm fruit and other
components are effective in improving men's sex and fertility. Another
important point is that the ritual is collectively organized on the
ground (Nakhlestan). The baking of bread is also a common tradition
of both religions.
