پديد آورندگان :
لاوري، نرگس دانشگاه علوم پزشكي بوشهر - پژوهشكده علوم زيست پزشكي خليج‌فارس , قاسمي، مجتبي دانشگاه علوم پزشكي بوشهر - پژوهشكده علوم زيست پزشكي خليج‌فارس , نبي پور، ايرج دانشگاه علوم پزشكي بوشهر - پژوهشكده علوم زيست پزشكي خليج‌فارس
كليدواژه :
استان بوشهر , گياهان دارويي , طب سنتي , اتنوفارماكولوژي
چكيده فارسي :
زمينه: اتنوفارماكولوژي ابزاري است نيرومند كه با ايجاد فرصت براي همكاري ميان رشته‌اي و چند رشته‌اي و نيز كسب اطلاعات بسيار با ارزش در مورد گياهان دارويي به كار برده شده در فرهنگ‌هاي گوناگون، زمينه را جهت كشف داروهاي جديد فراهم مي‌سازد. هدف از اين پژوهش شناخت گياهان دارويي بوده است كه به صورت سنتي در منطقه جنوب غربي كوه مند در شمال خليج‌فارس،كاربرد دارويي دارند.
موادوروش‌ها: داده‌هاي اتنوفارماكولوژيك گياهان دارويي از 20 نفر آگاه بومي منطقه جنوب غربي كوه مند به صورت مصاحبه حضوري گرداوري شد و شاخص‌هاي فراواني ثبت نسبي (Relative Frequency of Citation) و شاخص اهميت فرهنگي (Cultural Importance Index) براي هر گياه دارويي محاسبه گرديد.
يافته‌ها: به طور كلي116 گونه گياه دارويي در منطقه جنوب غربي كوه مند در استان بوشهر مربوط به 65 خانواده شناسايي گرديد. گياهان آويشن شيرازي (Zataria multiflora)، سربرنجاسف (Achillea eriophora DC)، رازيانه(Foeniculum vulgare)، هلپه (Teucrium polium)، گل زرد (Haplophyllum tuberculatum)، زيره سبز (Cuminum cyminum)، اسفرزه (Plantago psyllium)، سياهدانه (Nigella sativa) و آلوئه‌ورا (Aloe vera) داراي بالاترين شاخص اهميت فرهنگي بودند. گياهان آويشن شيرازي (Zataria multiflora)، رازيانه (Foeniculum vulgare)، سياهدانه (Nigella sativa)، زيره سبز (Cuminum cyminum) و سربرنجاسف (Achillea eriophora DC) نيز بالاترين فراواني ثبت نسبي را از خود نشان دادند. شايع‌ترين كاربرد دارويي گياهان به ترتيب براي بيماري‌هاي دستگاه گوارشي، زنان و زايمان، متابوليك، تنفسي و بيماري‌هاي عفوني به دست آمد.
نتيجه‌گيري: تنوع گسترده‌اي از گياهان دارويي در منطقه جنوب غربي كوه مند وجود دارد كه هر چند همان كاربردهاي درماني كه در طب سنتي ايران رايج است از آنها انجام مي‌شود ولي مردم اين منطقه شماري از گياهان را براي درمان بيماري‌هايي به كار مي‌برند كه ويژه اين منطقه است. براي مثال استفاده از آويشن، سربرنجاسف، رازيانه و گل زرد در دردهاي شكمي، سياهدانه در عوارض بعد از زايمان، آلوئه‌ورا براي چربي خون بالا، اسفرزه براي آبسه‌هاي چركي، گل زرد در عفونت‌ها و دردهاي عضلاني و رازيانه در زردي را مي‌توان برشمرد. پژوهش پيرامون اين گياهان دارويي مي‌تواند آغازگر راهي براي كشف داروهاي جديد در عرصه درمان باشد.
چكيده لاتين :
Background: Ethnopharmacology has been seen as a multidisciplinary approach for novel drug discovery by providing valuable data about medicinal plants in different cultures. The aim of this ethnopharmacological study was to identify medicinal plants in the Southwest of Mond Mountain in the North of Persian Gulf.
Materials and Methods: The medical uses of medicinal plants were gathered from 20 local informants by face to face interviews. The relative frequency of citation (FRC) and cultural importance (CI) indices were calculated.
Results: A total of 116 medicinal plants belonging to 65 families were identified. Zataria multiflora, Achillea eriophora DC, Foeniculum vulgare, Teucrium polium, Haplophyllum tuberculatum, Cuminum cyminum, Plantago psyllium, Nigella sativa and Aleo vera had the highest cultural importance indices. Zataria multiflora, Foeniculum vulgare, Nigella sativa, Cuminum cyminum, and Achillea eriophora DC had the highest FRC indices. The highest medical uses were for gastrointestinal diseases, gynecological diseases, metabolic disorders, respiratory disorders and infectious diseases, respectively.
Conclusion: There is a vast variety of medicinal plants in the Southwest of Mond Mountain. Although most of therapeutic applications of these plants in this region are the same as Iran’s traditional medicine, but the people in the Southwest of Mond Mountain use some of these plants for some diseases which are unique for this region. For example, the native people of this region used Zataria multiflora, Achillea eriophora DC, Foeniculum vulgare and Haplophyllum tuberculatum for abdominal pain, Nigella sativa for postpartum complications, Aleo vera for hyperlipidemia, Plantago psyllium for drainage of abscesses, Haplophyllum tuberculatum for infectious diseases and muscular pain and Foeniculum vulgare for jaundice. Thus, investigation about these plants should be initiated to discover novel drugs for clinical applications.
