تحليل روابط فضايي خانه‌هاي روستايي براساس نگرش فرهنگي - اجتماعي (مطالعه موردي: روستاي كوهپر)

The Analysis of Spatial Relationships in Village Houses Based on a Social Approach (Case Study: Village Koopar )

عوامل متعددي در شكل­ گيري فضاهاي خانه­ هاي روستايي تأثير گذارند كه ميزان اهميت و تأثيرگذاري همه­ آن‌ها يكسان نيست. يكي از مهم­ترين اين عوامل، عوامل فرهنگي- اجتماعي مي ­باشد كه رسيدن به درك فضايي و مفاهيمي كه در معماري خانه ­هاي روستايي وجود دارد را امكان پذير مي­سازد. بنابراين در نوشتار حاضر سعي شده است تا با تعيين جايگاه و اهميت عوامل مذكور در شكل­ گيري روابط فضايي خانه‌هاي روستايي، نحوه تأثير نگرش­هاي اجتماعي و فرهنگي بر شكل خانه تشريح شود. مباني و چهارچوب نظري اين پژوهش از روش تحقيق توصيفي- تحليلي بوده و جمع­ آوري اطلاعات به روش كتابخانه‌اي انجام پذيرفته و سپس جدولي براي چگونگي تأثير نگرش مذكور در شكل­ گيري روابط فضايي خانه‌هاي روستايي بر‌اساس نظر متخصصان تدوين شده است. در ادامه، يافته ­هاي حاصل در خانه­ هاي روستايي غرب استان مازندران يعني منطقه كوهستاني شهرستان كلاردشت به‌عنوان نمونه­ مطالعاتي از معماري روستايي شمال ايران، مورد بررسي قرار گرفته است. جهت تعميم نتايج به ساير روستاهاي كوهستاني منطقه، روستاي كوهپر با قدمت بيشتر و سه خانه قديمي­تر از اين روستا در سه گونه متفاوت انتخاب شد كه در تمامي منطقه تكرار مي­شود. اطلاعات اين بخش بر‌اساس مطالعات ميداني در روستا (عكس، نقشه و مصاحبه) استخراج و با استدلال منطقي به نتيجه رسيد. در نهايت نتايج به‌صورت جداولي كه در آن‌ها عناصر فضايي و سازمان فضايي در ارتباط با روابط فضايي خانه­ ها به‌صورت دسته­بندي مشخص شده، در جدولي به‌صورت شكلي ارائه و نتايج حاصل از تحليل فضايي در اين جداول، از نمودار توجيهي بهره گرفته شد. نتايج نشان مي­دهد كه نگرش فرهنگي- اجتماعي در پاسخ به نيازهاي مادي و غير‌مادي انسان شكل مي­گيرد و در روابط فضايي خانه­ هاي روستايي نمود پيدا مي­كند. اين نمود در روستاي مورد نظر، بيشتر در محرميت و جداسازي حريم عمومي و خصوصي (مهمان و خانواده) قبل از ورود به داخل خانه صورت گرفته است و مشخص شده است كه بررسي عمق فضا­ها در خصوصي يا عمومي بودن فضا هيچ تأثيري ندارد بلكه مهم روابط فضايي خانه­ هاي روستايي است كه بر‌اساس اين دو فضا سازمان مي­ يابد

Different factors affect the formation of rural house spaces that are generally associated with environmental factors such as climate and geographical characteristics along with human factors such as cultural and social factors. One of the most important of them is the cultural-social factors that makes it possible to reach a spatial understanding and the concepts which are presented in the architecture of their houses. Identification of the hidden patterns or the genotype present in the building's structure equals the identification of social relations that are implemented in the spaces. Builders of the rural houses have tried to incline living spaces to become humanized by creating a close relationship between environment, culture and architectural form. Koopar rural houses in Kelardasht district is a fitting example of a living space with material and spiritual welfare in a mountainous region. However, the disregard of these houses has increased to such an extent that all their cultural-social values, interior significance and spatial correlations are eliminated amid today's architecture. This essay tries to gain access to the interior information that hides in the architectural space of rural houses and has caused their development using a practical look into the past. Therefore, in the present article it is tried to have the way social and cultural attitudes had influenced shape of the houses explained. Accordingly, the research questions would be: What impact does cultural and social attitude have on the way we investigate the spatial relations of the rural houses? How are the spatial relations in the rural houses of Mazandaran?