مديريت آبياري زعفران با استفاده از اعمال سياست‌هاي قيمتي و مقداري آب (مطالعه موردي: حوضه آبريز نيشابور)

Irrigation management of saffron by using the price and quantity policies of water (case study: Naishabur basin)

كاهش منابع آبي، روند افزايشي وقوع خشكسالي­ها و صدمات سنگين آن به كشور، بيش از پيش استفاده كارآمد از اين منبع را ضرورت مي­بخشد. هدف اين مطالعه، ارزيابي اثرات سياست­هاي گوناگون كاهش ميزان آب مصرفي و افزايش قيمت هر مترمكعب آب بر الگوي­كشت محصول زعفران مي­باشد. داده­هاي مورد نياز پژوهش با مصاحبه­ي حضوري در ميان100 بهره‌بردار مناطق كشاورزي دشت رخ و نيشابور سال 1391 به‌دست آمد. انتخاب مزارع نمونه با استفاده از نمونه­گيري تصادفي، انجام و مدل براي هر دو منطقه محاسبه شد. نتايج حاصل از الگوي برنامه­ريزي رياضي مثبت نشان داد كه با 20 درصد صرفه‌جويي در مصرف آب در دشت رخ و 30 درصد در دشت نيشابور مي­توان الگوي كشتي مشابه با مقادير داده­ي واقعي در سطح مزرعه براي محصول زعفران دست يافت. همچنين با كاهش مقدار آب، ارزش اقتصادي آب افزايش نشان داد. دو برابر نمودن قيمت هر متر مكعب آب مصرفي نيز در ميزان مصرف آب و سطح زير كشت محصول تأثيري نشان­­ نداد و تنها منجر به كاهش سود شد. لذا پيشنهاد مي­گردد براي صرفه جويي منابع آبي، علاوه بر تشخيص زمان دقيق آبياري و ميزان مناسب آن براي محصول زعفران كه مي­تواند اثرات منفي آبياري بيش از حد و بي­موقع را بر عملكرد اين محصول كاهش دهد و در مديريت بهينه آب مؤثر باشد، سياست­هاي كاهش مقدار آب در دسترس نيز در برنامه­ريزي سياست­گذاران قرار بگيرد.

The reduction in water resources, increased occurrence of droughts and heavy damages to the country make the more efficient use of this resource very important. The aim of this study is to evaluate the effects of various policies of reduction of water consumption and the effect of any increase in the price of each cubic meter of water on saffron cultivation pattern. The data for the research was obtained by interviews done with 100 farmers in agricultural areas of the Rokh and Naishabur plain in 2012. The sample farms were selected using random sampling, the study was conducted and the models were calculated for both areas. The results of positive mathematical programming model showed that by 20 percent savings in water consumption in the Rokh Plain and 30% in the Naishabur plain, we can achieve cultivating a pattern similar to those which have achieved the previous values at the farm level for saffron. Also, by reducing the amount of water, the economic value of water increased. Doubling the price per cubic meter of water used in crop cultivation and water consumption does not lead to lower profit. Therefore, it is recommended to save water resources. In addition, precise time detection irrigation and the right to saffron can have negative effects when excessive irrigation is done and reduce the performance of this product. Effective and optimal water management policies to reduce the amount of available water is also planned to be presented to the policy makers.