بررسي برخي دلايل كاهش عملكرد زعفران در طي 30 سال اخير (مقاله مروري)

Some reasons for saffron yield loss over the last 30 years period (Review Article)

زعفران (Crocus sativus L.) گياهي چند ساله است كه اساساً در نواحي خشك و نيمه‌خشك كشور رويش دارد. عليرغم سازگاري زعفران به اين نواحي، ارزيابي روند تغييرات سطح زير كشت زعفران در طي 30 سال اخير نشان مي‌دهد كه كشت اين محصول افزايش قابل‌توجهي يافته است؛ به‌طوري كه زعفران هم‌اكنون در 21 استان كشور در سطحي معادل 88 هزار هكتار كشت مي­شود. با اين وجود، در بين سال­هاي 1360 تا 1393 عملكرد زعفران به ازاي هر واحد سطح زير كشت كاهش محسوسي يافته است. به‌طوري كه از 1/5 كيلوگرم در سال 1360 به 2/3 كيلوگرم در سال 1393 رسيده است. كاهش عملكرد زعفران از جنبه­هاي متفاوتي اتفاق افتاده و اساساً متأثر از عواملي مانند سوء مديريت در بخش كشاورزي، اقتصادي، فرآوري پس از برداشت و نيز خشك‌سالي‌هاي اخير بوده است. در صورت عدم توجه به عوامل ذكرشده، عملكرد زعفران در سال­هاي آينده نيز ممكن است بيش از پيش كاهش يابد. كاهش عملكرد زعفران در طي 30 سال اخير، لزوم ارائه يك برنامه جامع از سوي نهادهاي مرتبط با زعفران شامل دانشگاه­ها، مؤسسات تحقيقاتي و نيز سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي را بيش از پيش مورد تأكيد قرار مي­دهد. همچنين جهت تدوين و توسعه اين برنامه، اتخاذ سياست­هاي دولت جهت برنامه­ريزي و تصويب بودجه موردنياز ضروري به نظر مي­رسد. در اين مقاله مروري ابتدا سعي بر آن است تا مجموعه دلايل مرتبط با كاهش عملكرد زعفران مورد مطالعه قرار گيرد. ارائه راهكارهاي لازم در ارتباط با اين دلايل، هدف بعدي در مقاله مي­باشد.

Saffron (Crocus sativus L.) is a perennial plant which grows basically in arid and semi-arid regions of Iran. Despite saffron’s adaptation to these regions, the assessment of changes in cultivation area over the last 30 years reveals that cultivation of this crop has sharply increased. According to the available statistics, there are 21 provinces where saffron is cultivated on about 84,000 hectares of land. Nonetheless, saffron yield per unit area has aggressively fallen from 5.1 kg ha-1 in 1982 to 3.2 kg ha-1 in 2015. Saffron yield loss can be caused by several factors, such as mismanagement in agriculture section, economics and post-harvest processing as well as the recent droughts. Lack of attention to these factors could lead to further decline in saffron yield in the future. The saffron yield loss over the last 30 years is an alert for saffron-related institutions such as the universities, research centers and Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO) to pay more attention to this crop and prepare more comprehensive programs. In developing these programs, the importance of government policies for planning and approving enough budget is to be highlighted. In this review, first we focus on the reasons for saffron yield loss during the last 30 years and then we try to provide some solutions in relation to these reasons.