بررسي تنوع ژنتيكي و گروه‌بندي برخي توده‌هاي بومي شنبليله ايراني با استفاده از روش‌هاي آماري چند متغيره

Evaluation of Genetic Diversity and Classification of some Iranian Indigenous Fenugreek (Trigonella foenum-graecum) Populations using Multivariate Statistical Methods

به منظور بررسي تنوع ژنتيكي برخي توده‌هاي بومي شنبيله ايراني بر اساس صفات مورفولوژيكي، 13 توده از نقاط مختلف كشور جمع‌آوري شدند و آزمايشي بر پايه طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار در گلخانه‌ي دانشگاه محقق اردبيلي در سال 1392 انجام گرفت. با توجه به نتايج اين تحقيق، توده‌هاي مورد بررسي از نظر اغلب صفات ارزيابي شده در سطح احتمال پنج و يك درصد با يكديگر اختلاف معني‌داري داشتند. عملكرد توده‌‌ها بين 29/5 تا 87/27 گرم وزن تر متغير بود كه به ترتيب در توده‌هاي مرند و مرودشت مشاهده شد. توده‌هاي مورد بررسي از 46 تا 79 روز بعد از كاشت وارد مرحله‌ي گلدهي شدند. وزن هزار دانه در ميان توده‌ها از 60/8 گرم در توده‌ي اردستاني و 80/29 گرم در توده‌ي مرودشت متغير بود. ضريب همبستگي بين صفات كليه توده‌هاي مورد بررسي نشان داد كه بين ميزان سطح برگ با وزن تر بوته همبستگي مثبت و معني‌داري وجود داشت. همبستگي مثبت و معني‌داري نيز بين ارتفاع زمان برداشت با وزن تر بوته و همچنين بين تعداد شاخه در بوته با تعداد گل، تعداد نيام و تعداد بذور در نيام مشاهده شد. بيشترين شدت همبستگي بين دو صفت تعداد گل و تعداد نيام در بوته مشاهده شد. تجزيه به عامل‌ها صفات مورد بررسي را در شش عامل اصلي و مستقل قرار داد. اين عامل‌ها با مقادير ويژه بيشتر از يك، مجموعاً 74/80 درصد واريانس كل را توجيه كردند. بر اساس تجزيه خوشه‌اي، توده‌ها در سه گروه قرار گرفتند و هر گروه به سه، دو و هشت توده را شامل شدند.

In order to evaluate genetic diversity of Iranian indigenous Fenugreek populations on the basis of morphological traits, thirteen populations were collected from different regions of Iran and the experiment was conducted based on a completely randomized design with three replications. Results revealed that all populations exhibited significant differences for majority of studied traits. Yield of landraces varied between 5.29 to 27.87gr of fresh weight. The minimum and maximum fresh weights were recorded in Marand and Marvdasht landraces, respectively. Also, landraces bloomed 46 to 79 days after sowing. Thousand kernel weight was variable from 8.60gr (Ardestani) to 29.80gr (Marvdasht). Correlation coefficients showed significant positive correlation of leaf area and fresh weight. Also, a significantly positive correlation was observed between height at harvest time with fresh weight and number of stems with number of flowers, and number of pods with number of seeds per pod. In this study, factor analysis dropped features into six main and independent groups. Factors with eigenvalues higher than one were justified 80.47 percent of total variance. Cluster analysis divided all populations into three main groups, in which, there were three, two and eight landraces, respectively. Generally, the results showed that Iranian Fenugreek landraces have a high genetic diversity in regard to the studied traits.