تحليل نظام‌مند پژوهش‌هاي حوزه خط‌مشي‌گذاري سلامت در كشورهاي در حال توسعه: رهنمودهايي براي پژوهشگران

Systematic Analysis of Research Articles on Health Policy in the Developing Countries: Implications for Researchers

علي‌رغم توسعه مباني نظري تحليل از سياست‌گذاري عمومي در حوزه سلامت كشورهاي توسعه ­يافته و استفاده فراگير از آن، كاربست اين مباني در كشورهاي در حال توسعه در مرحله ابتدايي به سر مي ­برد. در اين مقاله بر مبناي مرور روايتي مقالات منتشرشده در حوزه تحليل از سياست‌گذاري سلامت در اين كشورها بين سال­هاي 1994 تا 2017، گستره موضوعي، رويكرد روش ­شناسانه و رويكرد تحليلي مورد استفاده پژوهشگران بررسي و تحليل شده ­اند. هدف از تدوين اين مقاله آن است كه از طريق نشان دادن نقاط ضعف روش ­شناختي و رويكرد تحليلي مقالات و تشويق پژوهش گران حوزه سياست‌گذاري سلامت كشور به انجام پژوهش ­هاي بيشتر در اين زمينه، به توسعه اين حوزه نظري كمك كند. براي اين كار مقالات بر اساس 5 اولويتِ جستجو شناسايي و موارد منطبق با معيارهاي ورود، شامل مجموعاً 15 پژوهش انتخاب، مطالعه و تحليل شدند. مقالات به لحاظ تعداد كم و به لحاظ گستره موضوعي متنوع بودند. اكثر مطالعات فارغ از بررسي چرايي تغيير سياست‌ها به توصيف روايت­وار رويدادها، ايجاد نظم مفهومي ميان عوامل تأثيرگذار و يا آزمون مجموعه‌اي از فرضيات بسنده كرده بودند. به لحاظ روش­ شناسي نيز عمده پژوهش‌ها در قالب مطالعه موردي و بر روي يك سياست خاص انجام شده و طرح پژوهش داراي نواقص زيادي بود. به لحاظ رويكرد تحليلي نيز اكثر مطالعات از نوع توصيفي- تحليلي بوده و به جاي تبيين فرايند عمدتاً بر توصيف رويدادهاي تاريخي و آزمون فرضيات تمركز كرده بودند. اين در حالي است كه درك عميق موقعيت­ ها و چگونگي شكل‌گيري سياست­ ها و پيامدهاي حاصل از آن به ‌واسطه تبيين پديده تغيير سياست مي‌تواند به تقويت تدوين و اجراي سياست‌ها كمك كند. بررسي اين مطالعات نشان داد كه تلاش ­هاي صورت‌گرفته تاكنون به لحاظ روش­ شناسي و رويكرد تحليلي براي تبيين تغييرات سياست در حوزه سلامت اين كشورها بسيار محدود بوده است؛ به گونه ­اي كه درك پديده سياست‌گذاري در اين كشورها به طرح ­ريزي پژوهش­ هاي عميق كيفي براي توسعه نظريه­ هاي موجود يا ارائه نظريه­ هاي جديد يا قدرت تبيين­ كنندگي بالا نياز دارد. نتايج به‌دست‌آمده از اين پژوهش پژوهش گران را به مطالعه سياست‌گذاري به عنوان يك پديده بسيط با بهره‌گيري حداكثري از رويكردهاي پژوهش استقرايي براي حركت به سمت توسعه مدل­هاي نظري جديدتر با قدرت تبيين­ كنندگي بالاتر يا تلاش براي بومي­ سازي نظريه­ هاي موجود براي تبيين دقيق­تر تغييرات سياست سلامت در كشور رهنمون مي­ سازد.

In spite of development of public policy analysis in health domain in developed countries and its widespread use, its application is still in its infancy in the developing countries. In this article, based on the narrative review of articles published from 1994 to 2017 on health policy analysis in these countries, their thematic scope, methodological and analytical approach are analytically reviewed. This article provides a platform to assist researchers to develop this field by examining the methodological and analytical pitfalls, as well this study aimed at encouraging the health policy researchers to focus more on this research area. All relevant articles were identified according to five predefined search priorities. 15 articles fall into the review inclusion criteria and then they were studied and analyzed. The selected articles were small in number but varied in the scope. The majority of studies provided description of some episode of policy change. They explained a conceptual ordering among lots of influencing factors or tested a set of predefined hypothesis, regardless of exploring the reason behind health policy changes (policy process). In addition, most of the studies adopted a single case study design and had significant analytical weaknesses. As well, from the points of analytical reviewing, most of them were descriptive- analytical instead of being exploratory in nature. However, understanding factors influencing health policy process and the results of policy change deeply can strengthen future policy development and implementation. This study showed that the efforts made in developing countries to explain changes in health policy process have been limited. So, future qualitative studies with a rigorous study designs are needed to develop current theories or coming up with new ones with the aim of providing a better understanding of health policy process in developing countries. Health policy researchers are encouraged to study the health policy process as a whole, using inductive research approaches, to develop new theories rich in exploratory power or to localize current theories in consistence with national contextual requirement.