واكنش عملكرد دانه و ساير ويژگي‌هاي زراعي دو رقم برنج بومي و پرمحصول به مقدار نيتروژن كودي در رشت

سابقه و هدف: نيتروژن حدود 2 تا 5 درصد از مادۀ خشك گياهي را تشكيل داده و بيش از ساير عناصر غذايي معدني عملكرد گياهان زراعي از جمله برنج را محدود مي‌كند. نياز زياد گياهان به نيتروژن ، كاهش توانايي خاك‌ها براي تأمين نيتروژن مورد نياز گياهان زراعي، پتانسيل زياد تلفات نيتروژن و همچنين افزايش قابل توجه پتانسيل عملكرد ارقام جديد برنج به افزايش چشمگير مصرف كودهاي نيتروژني در توليد برنج و ساير گياهان زراعي منجر شده است. از اين‌رو، بهينه‌سازي مقدار مصرف كود‌هاي نيتروژنه يكي از راهبرد‌هاي مهم مديريتي براي بهبود عملكرد، كاهش هزينه‌هاي توليد و حفظ كيفيت محيط زيست است. مواد و روش‌ها: به‌منظور بررسي واكنش عملكرد دانه و ساير صفات مهم زراعي به مقدار نيتروژن كودي و تعيين مقدار مطلوب نيتروژن كودي مورد نياز دو رقم برنج بومي و پرمحصول، آزمايشي در سال 1392 در مزرعۀ تحقيقاتي مؤسسه تحقيقات برنج كشور در رشت اجرا گرديد. آزمايش به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 4 تكرار انجام شد و در آن، رقم برنج (رقم برنج بومي هاشمي و رقم اصلاح شده و پرمحصول سپيدرود) و مقدار نيتروژن كودي (0، 40، 80، 120 و 160 كيلوگرم نيتروژن خالص در هكتار) عوامل مورد بررسي بودند. يافته‌ها: نتايج تجزيه واريانس حاكي از تأثير معني‌دار رقم، مقدار نيتروژن كودي و اثر متقابل آن‌ها بر عملكرد دانه و عملكرد بيولوژيك بود كه نشان‌دهندۀ واكنش متفاوت عملكرد دو رقم به مقدار نيتروژن مي‌باشد. عملكرد دانه در رقم هاشمي از 92/ 1 در شاهد تا 5/ 5 تن در هكتار در تيمار مصرف 120 كيلوگرم نيتروژن در هكتار و در رقم سپيدرود از 13/ 4 در شاهد تا 87/ 8 تن در هكتار در تيمار مصرف 160 كيلوگرم نيتروژن در هكتار متغير بود. نتايج تجزيه رگرسيون نشان ‌داد كه در رقم پر‌محصول سپيدرود رابطه خطي معني‌داري بين مقدار نيتروژن كودي (X) و عملكرد (Y) شلتوك(Y=4418.5 + 29.3X) و عملكرد بيولوژيك (Y=7344.0 + 74.9X) به‌ترتيب با ضرايب تبيين 97/ 0 و 99/ 0 وجود داشت در‌حالي‌كه در رقم بومي هاشمي تابع درجۀ دو رابطۀ بين مقدار نيتروژن كودي و عملكرد دانه (Y=1.6221+ 0.0344x 8E05x2) و عملكرد بيولوژيك (0.0002x2 Y= 2.5107+ 0.0973x ) را با دقت بيشتري توصيف نمود. نتيجه‌گيري: يافته‌هاي اين آزمايش نشان داد كه در هر دو رقم بومي هاشمي و پرمحصول سپيدرود، مقدار مصرف نيتروژن كودي به‌شدت بر عملكرد دانه تأثير مي‌گذارد. ميانگين عملكرد دانه در رقم هاشمي با افزايش مقدار مصرف نيتروژن كودي تا 120 كيلوگرم در هكتار با افزايش همراه بود ولي پس از آن با افزايش مقدار مصرف نيتروژن كودي به 160 كيلوگرم در هكتار كاهش يافت. با اين حال، در رقم سپيدرود با افزايش مقدار مصرف نيتروژن كودي تا 160 كيلوگرم در هكتار عملكرد دانه افزايش يافت. اين نتايج حاكي از عدم توانايي خاك براي تأمين نيتروژن مورد نياز گياه زراعي و ضرورت مصرف نيتروژن كودي براي دست‌يابي به عملكردهاي زياد، كودپذيري و كارآيي بيشتر رقم سپيدرود در استفاده از نيتروژن و نياز به مصرف نيتروژن كودي بيشتر در اين رقم نسبت به رقم هاشمي براي دست‌يابي به حداكثر عملكرد دانه مي‌باشد. بر اساس اين نتايج، در رقم سپيدرود احتمال دستيابي به عملكردهاي بيشتر از عملكرد به‌دست آمده در اين مطالعه با مصرف نيتروژن كودي بيشتر از 160 كيلوگرم در هكتار وجود دارد.