تاثير كاربري اراضي و مواد مادري بر آلودگي خاك‌هاي سطحي شمال استان خوزستان به عناصر سرب و مس

سابقه و هدف: طي چند دهه اخير افزايش فعاليت‌هاي صنعتي و استفاده بي رويه از آفت‌كش‌ها و حشره‌كش‌ها (جهت كنترل بيماريهاي گياهي)، كودهاي شيميايي و ضايعات آلي صنعتي جهت افزايش سطح توليد در مناطق شمالي استان خوزستان كه قطب كشاورزي استان نيز به شمار مي‌رود نگراني‌هاي زيادي را در رابطه با انباشت فلزات سنگين در خاك‌هاي اين مناطق باعث شده است. اين مطالعه با هدف بررسي تأثير كاربري اراضي و مواد مادري بر پراكنش عناصر مس و سرب در استان خوزستان و تعيين نقاط بحراني و آلوده به اين فلزات انجام شد.مواد و روش‌ها: تعداد 300 نمونه مركب به صورت تصادفي و با فواصل كم، متوسط و زياد به ترتيب در مناطق شهري، كشاورزي، مرتعي و جنگلي از خاك‌هاي سطحي (100 سانتي‌متري) منطقه شامل شهرستان‌هاي شوشتر، شوش، ايذه، باغ ملك، انديكا، گتوند، دزفول، مسجد سليمان، لالي و انديمشك تهيه شد. همچنين با توجه به نقشه‌هاي زمين شناسي و مشاهدات صحرايي و به منظور بررسي اثر مواد مادري بر توزيع عناصر مورد مطالعه در مجموع تعداد 26 نمونه از منطقه برداشت شد. سپس ويژگي‌هاي فيزيكي و شيميايي نمونه‌ها پس از انتقال به آزمايشگاه و آماده‌سازي‌هاي اوليه بر روي آنها به استفاده از روش‌هاي استاندارد آزمايشگاهي تعيين شد. غلظت كل عناصر سرب و مس نمونه‌ها نيز با استفاده از دستگاه جذب اتمي واريان مدل A240 مجهز به كوره گرافيتي اندازه‌گيري شد. يافته ها: نتايج نشان دادند كه بيشترين غلظت كل عناصر سرب و مس مربوط به اراضي با كاربري صنعتي است و كاربري‌هاي شهري، كشاورزي، مرتعي و جنگلي از اين حيث در رتبه‌هاي بعدي قرار مي‌گيرند. مقايسه غلظت كل عناصر مورد مطالعه با استاندارد كشورهاي مختلف نيز حاكي از عدم آلودگي خاك‌هاي منطقه به اين عناصر مي‌باشد. ليكن اراضي با كاربري صنعتي در شرايط نزديكتري به حدود بحراني ارائه شده توسط كشورهاي مختلف قرار دارند. بيشترين مقادير شاخص‌هاي زمين انباشت، فاكتور آلودگي و شاخص جامع آلودگي دركاربري‌هاي صنعتي و شهري مشاهده گرديد و اراضي با كاربري كشاورزي، مرتعي و جنگلي به ترتيب در رتبه‌هاي بعدي قرار گرفتند. بررسي تأثير مواد مادري بر پراكنش عناصر سرب و مس در منطقه نشان داد كه بعد از شيل‌ها، بيشترين فراواني اين عناصر به صورت مارن gt; رسوبات تفكيك نشده gt; ماسه سنگ gt; سنگ آهك است. همچنين مقايسه غلظت كل عناصر سنگين سرب و مس در خاك‌ها و مواد مادري مورد مطالعه حاكي از فزوني غلظت اين عناصر در خاك‌ها از مواد مادري متناظر آنها است. نتيجه گيري: مقايسه غلظت عناصر سرب و مس در خاك‌ها و مواد مادري مورد مطالعه به همراه نتايج به دست آمده از مقايسه غلظت عناصر سنگين در كاربري‌هاي مطالعه شده به خوبي نشان مي‌دهد كه پراكنش فلزات سرب و مس در منطقه مطالعاتي متاثر از هر دو عامل زمين زاد و انسان زاد مي‌باشد.