اثرتنش كم آبي و قارچ هاي ميكوريزي Rhizophagus intraradices و Funneliformis mosseae برخصوصيات رشدي و جذب برخي عناصر در عدس

سابقه و هدف: كمبود آب يكي از عوامل محدودكننده‌ي توليد محصولات كشاورزي در مناطق خشك و نيمه خشك است. در سال‌هاي اخير ريزسازواره‌هاي مفيد به‌عنوان يكي از راه‌كارهاي كاهش اثرات تنش خشكي و افزايش توليد محصول در كشاورزي پايدار ارزيابي‌شده‌اند. بنابراين اين پژوهش با هدف ارزيابي تأثير قارچ‌هاي ميكوريزي بر رشد و جذب برخي عناصر گياه عدس (رقم بيله سوار) تحت تنش شرايط كم‌آبي انجام گرفت.مواد و روش‌ها: آزمايشي در آرايش فاكتوريل به‌صورت طرح كامل تصادفي شامل دو فاكتور، تنش رطوبتي در چهار سطح (20%، 40%، 60% و 80% رطوبت قابل دسترس) و فاكتور دوم نوع قارچ ميكوريزي در چهار سطح Rhizophagus intraradices و Funneliformis mosseae، مخلوط دو گونه و شاهد در اتاقك‌هاي رشد در گروه علوم و مهندسي خاك دانشگاه تهران طراحي و در سال 1393 انجام گرفت. پس از طي دوره‌ي رشد، صفات رشدي شامل ماده‌ي خشك شاخساره، وزن خشك ‌ريشه، تعداد غلاف، كلروفيل برگ، كلنيزاسيون ريشه، ارتفاع گياه و عناصر N, P, K, Fe, Zn در شاخساره اندازه‌گيري شد. و تجزيه تحليل آماري داده‌ها با نرم‌افزارSAS و مقايسه‌ي ميانگين داده‌ها با آزمون چند دامنه‌اي دانكن در سطح پنج درصد انجام گرفت.يافته‌ها : نتايج نشان داد در اثر تنش كم آبي تمام صفات گياهي اندازه‌گيري شده كاهش يافت به طوري كه ماده‌ي خشك شاخساره، وزن خشك ‌ريشه، تعداد غلاف، شاخص كلروفيل برگ، كلنيزاسيون ريشه و ارتفاع گياه در بالاترين سطح تنشS1 نسبت به شاهد NS به ترتيب 99/49، 12/41، 2/11، 4/24، 06/26، 09/28 و 15/22 درصد كاهش يافتند. همچنين اثر متقابل تنش كم آبي و گونه‌ي قارچ ميكوريز بر تمام صفات اندازه گيري شده بجز ارتفاع بوته، وزن خشك ريشه، عدد كلروفيل، روي، فسفر و پتاسيم در سطح پنج‌درصد معني دار بود. تمام صفات اندازه‌گيري شده در گياهان تلقيح شده با قارچ ميكوريزي با گياهان غير ميكوريزي بالاتربود. بيشترين تعداد غلاف، وزن خشك شاخساره و آهن در تيمار M1NS بدست آمد كه به ترتيب نسبت به شاهد 51، 07/36، 48/79 درصد بيشتر بود. بيشترين ميزان كلنيزاسيون ريشه در تيمار S3M2 به ميزان 3/87 درصد و كمترين مقدار در تيمار S1NM به ميزان 25/8 درصد به دست آمد. همچنين قارچ‌هاي ميكوريزي R. intraradices، F. mosseae و مخلوط دو گونه محتواي آهن در شاخساره رابه ترتيب 2/89 ،0/45، 7/33 درصد نسبت به شاهد افزايش دادند.نتيجه‌گيري:تنش كم آبي تاثير منفي برتمام شاخص هاي رشد داشت اما بيشترين كاهش در وزن خشك ريشه و شاخساره ديد شد. كاربرد قارچ هاي ميكوريز تأثير معني‌داري بر صفات رشدي و جذب عناصر داشت. استفاده از قارچ هاي ميكوريزي R. intraradices و F. mosseae اثرات منفي تنش كم‌آبي را كاهش داد و افزايش رشد و جذب بيشتر عناصر را به ‌دنبال داشت.