اثر سطوح مختلف روي خاك در رشد و انباشتگي اين فلز در خردل اتيوپي (Brassica carinata) و خردل هندي (Brassica juncea) با تاكيد بر گياه‌پالايي

سابقه و هدف: همگام با رشد روزافزون صنعت و فنآوري، ورود آلاينده‌هاي زيست محيطي و در صدر آن‌ها فلزات سنگين به خاك، موجب نگراني جامعه جهاني پيرامون خطرات احتمالي آلودگي منابع خاك در جهان شده است. روي يكي از فلزات سنگين ضروري در همه گياهان عالي است كه در بسياري از اعمال زيستي نقش دارد، ولي در غلظت‌هاي بالا مي‌تواند علاوه بر اثرات منفي در رشد و نمو گياهان، سبب به خطر انداختن سلامت انسان و بقيه موجودات زنده مصرف كننده گردد. اين تحقيق ميزان تحمل، انباشتگي و توان گياه‌پالايي دو گونه خردل اتيوپي (Brassica carinata) و خردل هندي (Brassica juncea) رشد‌ يافته در خاك آلوده شده به غلظت‌هاي مختلف روي را مورد مطالعه قرار داد. مواد و رو‌ش‌ها: گياهان در خاك‌هاي آلوده شده با غلظت‌هاي ۵۰۰ و ۱۰۰۰ ميلي‌گرم بر كيلوگرم روي در گلخانه رشد يافتند. آزمايش در طرح كاملاً تصادفي و به‌صورت فاكتوريل انجام شد. فاكتور اول سطوح روي و فاكتور دوم گونه‌هاي گياهي بود. گياهان پس از ۷ هفته كشت در آغاز فاز زايش، جهت سنجش برخي خصوصيات رشدي، غلظت روي و مقدار رنگيزه‌هاي فتوسنتزي برداشت شدند. يافته‌ها: نتايج مطالعه نشان داد كه به‌جزء كاهش طول ريشه تحت تيمار ۱۰۰۰ ميلي‌گرم بر كيلوگرم روي در خردل اتيوپي، تيما‌رهاي روي بر بقيه صفات رشد هر دو گياه اثر معني‌داري نداشتند. هر دو گياه شاخص تحمل تنش بالايي را نسبت به روي نشان دادند. با افزايش آلودگي روي در خاك، غلظت اين فلز در ريشه و بخش هوايي هر دو گياه به‌طور معني‌داري افزايش يافت. بيشترين ميزان تغليظ زيستي ريشه و بخش هوايي و فاكتور انتقال در تيمار ۵۰۰ ميلي‌گرم بر كيلوگرم روي در هر دو گياه مشاهده شد. در خردل اتيوپي تيمار ۱۰۰۰ ميلي‌گرم بر كيلوگرم روي منجر به كاهش كلروفيل a و نسبت كلروفيل كل به كاروتنوئيد گرديد، ولي تيما‌رهاي روي اثر معني‌داري در ميزان رنگيزه‌هاي فتوسنتزي گياه خردل هندي نداشت. نتيجه‌گيري: در سطوح مختلف آلودگي روي، هر دو گونه قادر به تحمل و تجمع روي بودند، به‌طوري‌‌كه در هر دو گونه با افزايش ميزان آلودگي روي در خاك شاخص تحمل تنش افزايش يافت. بيشترين ميزان تغليظ زيستي و فاكتور انتقال هر دو گياه تحت تيمار ۵۰۰ ميلي‌گرم بر كيلوگرم روي اتفاق افتاد. تحت تيمار ۱۰۰۰ ميلي‌گرم در كيلوگرم روي، خردل هندي توانست در بخش هوايي حدود 05/0 درصد روي انباشته نمايد كه 5/1برابر بيشتر از خردل اتيوپي بود. لذا، گياه خردل هندي نسبت به خردل اتيوپي داراي عملكرد بهتري جهت استفاده در فرايند گياه‌پالايي روي مي‌باشد.