مطالعات ريتم در موسيقي دستگاهي ايران: مرور،نقد و پرسش ها

studies of rhythm in classical music of iran

در مطالعات نظري موسيقي ايراني موسوم به دستگاهي(سنتي،يا كلاسيك)سهم پرداخته شده به مسائل رتيم اندك است و به دسته بندي هاي كلي مانند ضربي در مقابل غير ضربي محدود مي شود كه برخي تفاوت ها را برجسته مي كند،اما به پرسش ها و نيازهايي كه به سبب فقدان زيرساخت نظري ريتم،به ويژه در بخش هاي موسوم به آواز(غير ضربي)بي پاسخ مانده،پاسخي نمي دهد:ايا ساختار نظم دهنده اي با منطق مشخص در ريتم آوازها وجود دارد و آيا ممكن است اساسا ريتم آوازها فاقد هر گونه نظم باشد؟گام نخست براي مطالعه ي روش مند ريتم موسيقي دستگاهي بازنگري هدفمند مطالعات پيشين است.در مقاله ي پيش رو،مرور و نقد محتوايي مطالعاتي كه به مسئله ي ريتم پرداخته اند،ارائه شده است؛به هدف تعيين مسير پژوهش در بنيان نظري ريتم موسيقي دستگاهي،نوشتار حاضر كه براي رساله ي دكتري پژوهش هنر نگارنده با عنوان"بنيان مشترك ريتم در موسيقي دستگاهي ايران و زبان فارسي"انجام شده نشان مي دهد كه مطالعات پيشين از دو جهت نيازمند بازنگري اند:يكي به سبب پيش فرض ها و محدوديت هايي كه بدون تصريح در كارها اعمال شده و ديگري به دليل اين كه تنوع موجود در محتواي موسيقي دستگاهي بالاتر از يك دسته بندي ساده ي دو گانه به نظر مي رسد و ارتباط آن با اركان عروض و ايقاع بايد به روشي نظام مندتر سنجيده شود.