بررسي نحوۀ توارث زمان گلدهي در كاهو (Lactuca sativa L.) با استفاده از روش تجزيۀ ميانگين نسل‌ها

Inheritance flowering time survay in Lettuce (Lactuca sativa L.) by generations mean analysis

يكي از اثرگذاري‌هاي تغيير اقليم و گرم شدن هوا، بر توليد سبزي‌هاي برگي، گلدهي زودهنگام (بولتينگ) است. به‌منظور بررسي نحوۀ توارث اين پديده و زمان گلدهي، چهار رگه (لاين) از توده‌هاي محلي كاهو شامل شيرازي (دو رگه)، زيره‌اي و سياه با زمان گلدهي متفاوت، تلاقي و نسل‌هاي F1، F2، BC1p1 و BC1p2 به دست آمد. نشاهاي هر تلاقي در دو آزمايش جداگانه و در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار كشت و صفات زمان گلدهي، وزن محصول (هد)، شمار برگ و طول بزرگ‌ترين برگ خارجي يادداشت‌برداري شد. نتايج تجزيۀ ميانگين نسل‌ها نشان داد، در همۀ صفات مدل افزايشي-غالبيت كفايت نكرده و عامل‌هاي ديگري از جمله اثر متقابل غيرآللي (اپيستازي) در كنترل صفات مؤثر است. اثر افزايشي و غالبيت معني‌دار، اما اثر غالبيت تأثير بيشتري داشت. همچنين اثر اپيستازي افزايشي در افزايشي و غالبيت در غالبيت بر صفات مؤثر بوده است. براي تعيين شمار عامل‌هاي مؤثر در زمان گلدهي از نحوۀ تفرق صفت در نسل F2 استفاده و شمار دو ژن دخيل در كنترل زمان گلدهي تأييد شد. نتايج نشان داد، رگه‌هاي ديرگلدۀ به‌دست‌آمده از توده‌هاي سياه و زيره‌اي محصول‌ و سرهاي با كيفيت و كميت بهتري نسبت به رگه‌هاي زود گلدۀ حاصل از تودۀ شيرازي توليد كردند. به‌طوركلي با توجه به اينكه ديرگلدهي با صفات مهم شمار برگ و وزن محصول همبستگي بالايي دارند، انتظار مي‌رود كه نژادگان (ژنوتيپ)هاي انتخابي ديرگل‌دهنده ظرفيت خوبي از نظر بروز اين صفات داشته و در برنامه‌هاي اصلاحي از آن‌ها استفاده شود.

One of the effects of climate change and global warming, on leafy vegetables production, is bolting. The four parental lines derived from Iranian lettuce landrace of Shirazi, Zeareei and Siah with difference in flowering time crosses between each pair and F1, F2, BC1p1 and BC1p2 generations were obtained. Transplants were planted in two separate experiments in a randomized complete block design with three replications and flowering time, head weight, number of leaves and leaf length of biggest outer leaf were recorded. Generation mean analysis showed that in all traits additive dominant model was inadequate and other factors such as epistasis is effective in controlling interested traits. The effect of additive is significant but the effect of dominance is much greater than it. The additive × additive effects and dominance× dominance effects on traits have been effective. To determine the number of effect factors at the flowering time of the F2 segregation and two genes involved in controlling flowering time were confirmed. Results showed that late flowering lines of the Siah and Zeareei landrace produced better quality and quantity head than early flowering lines of Shirazi landrace. Thus flowering time, leaf number and head weight had positive correlation. It is expected that selected genotypes with late flowering time had good potential for this important traits and should be used in breeding programs.