تحقق پذيري تأويل اعتقادات و تفكرات اسلامي در معماري مسجد و مدرسه آقا بزرگ كاشان

Interpretation of Islamic beliefs and thoughts implementations in masque and school architecture of Agha Bozorg Kashan

مسجد و مدرسه آقا بزرگ از باشكوه‌ترين بناهاي اسلامي شهر كاشان است كه با معماري زيباي گودال باغچه و گنبد عظيم آجري، ايوان با دو گلدسته، از جالب‌ترين ابنية تاريخي كاشان محسوب مي‌شود. اين بنا مجموعه نفيسي از عناصر معماري و تزييناتي، و تركيبي از اين حجم ها و اندامهاي متناسب به هم تنيده است؛ كه تاكنون كمتر به بعد معنوي معماري آن توجه شده است و بيشتر به توصيف بعد كالبدي اين بنا پرداخته شده است. در اين راستا اين نوشتار سعي نموده است به بعد معنوي اين مسجد و مدرسه پرداخته و رابطه بين بعد كالبدي و معنوي اين بنا را بررسي نموده و در اين راستا فرضيه تأويل پذير بودن معماري اين بنا به اعتقادات و تفكرات اسلامي كه عامل درك بهتر اين بنا توسط مخاطب مسلمان و برقراري ارتباط معنوي با كالبد بنا مي شود را به اثبات رساند و در راستاي اثبات اين فرضيه ابتدا مفهوم تأويل، رويكرد تأويلي، چگونگي ادراك فضا و از جمله چگونگي ادراك معماري اسلامي كه يك معماري معنوي و رمزگونه است را بر اساس مطالعات انجام شده تاكنون بيان نموده و آنگاه با ذكر دلايل معتبر برگرفته از كتاب قرآن، احاديث و اعتقادات مشترك مسلمانان و روش استدلال منطقي به اثبات فرضيه بيان شده مي پردازد. روش جمع آوري اطلاعات در اين نوشتار روش كتابخانه اي و مشاهده ميداني بوده است و از ابزارهايي مانند تصاوير گرافيكي و نمودارها براي تجزيه و تحليل داده ها استفاده شده است. اين نوشتار در آخر به اين نتيجه رسيده است كه در رويكرد تأويلي، داور بر اساس تفكرات و اصول ذهني خود متن را تأويل مي كند و ممكن است به دليل تفاوت عقايد، تفكرات و ذهنيات افراد، داوري آنها متفاوت باشد. اما در خصوص داوري اين بنا(مسجد و مدرسه آقا بزرگ كاشان) و بناهاي امثال آن چون مخاطبان اصلي آنها مسلمانان هستند و داراي تفكرات اسلامي مشتركي مي باشند كه همگي در راستاي شناخت و بندگي خداست ؛ همۀ داوري ها هر چه كه باشد در راستاي اصل توحيد است. و اصل توحيد است كه كثرت اعتقادات را در بين مسلمانان به وحدت تبديل نموده و با تأويل عناصر معماري مسجد به اين اعتقادات ، ادراك اين بنا براي مخاطب مسلمان سهل مي گردد و مخاطب علاوه بر ارتباط فيزيكي با كالبد بنا ، با آن ارتباط معنوي و عاطفي نيز برقرار مي نمايد. و به عبارت ديگر معماري اين بنا مي تواند تسهيل كننده ادراكات معنوي و تجربيات عرفاني نيز باشد.

Masque and school of Agha Bozorg is one of the most magnificent Islamic buildings of Kashan that is account into most interesting historical buildings of Kashan by beautiful architecture of garden of hole and tegular great dome, a balcony with two finial. This building is a valuable set from architecture and frilly elements and a combination of these volumes and adopted organs; which it has less pay attention to abstract dimension and it has pay to skeletal dimension description of this building. In this context, writer has tried to pay attention to spiritual dimension of this masque and school and considers the relationship between skeletal and spiritual dimension of this building and in this context it was proved the hypothesis of architecture glossing of this building in Islamic thought and beliefs which is the factor of better understanding of this building by Muslim partner and spiritual relationship with building framework and in proving this hypothesis context, it has expressed on the basis of accompanied studies, the concept of gloss, gloss approach, how understand this area and how understanding Islamic architecture which is a spiritual and encoded architecture and so prove the expressed hypothesis by saying the reliable reasons from Quran, traditions and Muslims linked beliefs and logical argument method. Information collection method in this writing is library method and field observation and it has used from some tools like graphic images and charts for data analysis. At last, this writing concludes that arbiter gloss text in glossy approach on the basis of thoughts and mental principles of text and may be different their adjudication because of different believes, individual thoughts and mentality.