تحليل و ارزيابي فضايي- زماني ساختار سلسله مراتب نظام شهري و شهرنشيني در استان كردستان (1390-1355)

Analyzing and evaluating the spatial-temporal structure of urban system of Kurdistan province (1355-1390)

نظام شهري مجموعه اي از شهرهاي بزرگ و كوچك است كه در كنار هم بافت يك ناحيه را تشكيل مي دهند و در طول زمان در حال تغيير و تكامل هستند. از آنجايي كه نحوه پراكنش نقاط سكونت گاهي در پهنه سرزمين، گسيختگي و عدم انسجام ساختار فضايي از مشخصه‌هاي نظام شهري در سطح كشور است، بنابراين بررسي آن در كليه مناطق كشور، از جمله استان كردستان به منظور شناخت پيوندها و تفاوت‌ها امري اجتناب‌ناپذير است. هدف اصلي اين پژوهش تحليل و ارزيابي فضايي-زماني ساختار نظام شهري و شهرنشيني استان كردستان است. روش گردآوري داده ها به صورت اسنادي و كتابخانه اي بوده و براي تجزيه و تحليل وضعيت نظام شهري استان از مدل هاي رتبه- اندازه، نيمرخ سلسله مراتب شهري، شاخص‌هاي تمركز و نخست شهري، شاخص دو شهر، شاخص چهار شهر مهتا، ضريب تفاوت، ضريب كشش‌پذيري، منحني لورنز و ضريب جيني استفاده شده است، همچنين با استفاده از نرم‌افزارGIS در هر دوره سرشماري، توزيع فضايي شهرستان‌ها در سطح استان مشخص شده است. نتايج بدست آمده نشان‌دهنده‌ي اين است كه شبكه‌ي شهري استان گرايش به عدم تعادل و گسيختگي دارد و با يك شبكه‌ي شهري نيمه متعادل روبه رو مي باشد. در اين صورت افزايش تمركز در سطح استان، موجب گسيختگي در نظام شهري استان و عدم تعادل بيشتر در آينده خواهد شد.

Urban system consists of a set of small and big cities forming a context of a region along each other, and are committed to change and progress during the time passage. Since the method of the distribution of residential areas in the land field, disconnection and incongruity of spatial structure, are features of urban systems in the country, the investigation of these features in all parts of the country such as Kurdistan province in order to recognize the links and differences seems as an indispensable task. The main objective of the present study is to analyze and evaluate spatial-temporal structure of urban system of Kurdistan province. Analyze-descriptive method was used and Survey – Documentary is the tools of data collection. Rank-size rule, Lorenz curve and Gini coefficient, coefficient of variation, tensile coefficient, first city index, two cities index, for city, coefficient difference are the models that were exploited for specifying the condition of the urban system. In addition, GIS software was used for specifying spatial distribution of townships in the region in each period of consensus. The results indicate that the urban network of the province inclines to imbalance and disconnection and it is faced with half-moderate urban network. However, the increase in the amount of the concentration in the province results in disconnection in the urban system of the province and much more imbalance in the future.