مديريت ريسك و دفاع غيرعامل در سدسازي؛ با تاكيد بر ريسك هاي حوزه حفاري سد مخزني هراز

ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ارزﯾﺎﺑﯽ رﯾﺴﮏ در ﭘﺮوژه ﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﯾﮑﯽ از ﻣﻮارد ﻣﻬﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺰاﯾﯽ در ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ و ﯾﺎ ﺷﮑﺴﺖ اﯾﻦ ﭘﺮوژه ﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ. در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن، ﭘﺮوژه ﻫﺎي ﺳﺪ ﺳﺎزي ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ اﺑﻌﺎد و ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻫﺎي زﯾﺎد و ﻧﯿﺰ ﺑﺎ دارا ﺑﻮدن ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻨﯽ و ﻣﺤﯿﻄﯽ ﭘﻮﯾﺎ، داراي رﯾﺴﮏ ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻞ آﻧﻬﺎ، و ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺎﺧﺘﺎر ﯾﺎﻓﺘﻪ، ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮاي اﻧﻮاع رﯾﺴﮏ ﻫﺎ ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ را اﺗﺨﺎذ و اﻣﮑﺎن دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﭘﺮوژه را ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ اﻓﺰاﯾﺶ داد. ﻏﻔﻠﺖ از ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﯾﺠﺎد رﯾﺴﮏ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﻧﯿﺰ ﻋﺪم ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ رﯾﺴﮏ ﻫﺎي داراي اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ اﻫﺪاف ﭘﺮوژه ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﺪ. ﭼﺮاﮐﻪ ﺳﺪﻫﺎ ﯾﮑﯽ از زﯾﺮﺳﺎﺧﺖ ﻫﺎي ﮐﻠﯿﺪي و ﺳﺎزه ﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﺎﻣﯿﻦ آب ﺷﺮب و ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺟﻮاﻣﻊ از ﻗﺪﯾﻢ اﻻﯾﺎم ﮐﺎرﺑﺮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ و ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺪل ﭘﻨﺞ ﺣﻠﻘﻪ ﺟﺎن واردن)ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺗﺎﺳﯿﺴﺎت ﺣﯿﺎﺗﯽ و ﺣﺴﺎس(، ﺗﺄﻣﯿﻦ اﻣﻨﯿﺖ ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎي آﺑﺮﺳﺎﻧﯽ و ذﺧﯿﺮه و ﺗﻮزﯾﻊ آب ﮐﻪ ﻫﻤﭽﻮن دﺳﺘﮕﺎه ﮔﺮدش ﺧﻮن در ﺑﺪن، اﻣﮑﺎن ﺣﯿﺎت و اداﻣﻪي ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ را در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯿﺴﺮ ﻣﯽﺳﺎزد، ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ آﺑﺮﺳﺎﻧﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت آﺑﺮﺳﺎﻧﯽ، ﮔﺎﻫﯽ در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﺨﺮﯾﺒﯽ و ﺧﺮاﺑﮑﺎري دﺷﻤﻦ، اﯾﻦ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺮاﮐﺰ راﻫﺒﺮدي ﻣﻮرد ﻫﺪف ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ آﺳﯿﺐ ﺟﺪي ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﮔﺎﻫﯽ اﯾﺠﺎد ﺑﺤﺮانﻫﺎي اﻣﻨﯿﺘﯽ ﺷﻮد. دﺷﻤﻦ اﮔﺮ از ﻃﺮﯾﻖ ﺣﻤﻼت ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ آﺳﯿﺐرﺳﺎﻧﺪن ﻧﺒﺎﺷﺪ، ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﺨﺮﯾﺒﯽ ﯾﺎ آﻟﻮدهﺳﺎزي ﻣﻨﺎﺑﻊ، ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت آﺑﯽ را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دﻫﺪ ﮐﻪ ﺟﺒﺮان ﺧﺴﺎرت وارده ﯾﺎ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﮐﺮدن آنﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ و زﻣﺎنﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﻻزم در ﺣﻮزه ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ رﯾﺴﮏ)در زﻣﺎن ﻃﺮح وﺳﺎﺧﺖ( و ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻏﯿﺮﻋﺎﻣﻞ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ)در زﻣﺎن ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري( ﺳﺒﺐ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻋﻤﻠﯿﺎت دﺷﻤﻦ و ﺗﺄﻣﯿﻦ اﻣﻨﯿﺖ ﭘﺎﯾﺪار ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺗﺄﻣﯿﻦ آب ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺪﻫﺎ و ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل و ﻣﺨﺎزن آب ﺷﻮد. در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺿﻤﻦ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع، اﻟﺰاﻣﺎت ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻏﯿﺮﻋﺎﻣﻞ در ﺳﺪﺳﺎزي ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ و واﮐﺎوي دﻗﯿﻖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻰ و ﺗﮑﻨﯿﮏ دﻟﻔﯽ، رﯾﺴﮏ ﻫﺎ اوﻟﻮﯾﺖ ﺑﻨﺪى ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ راه ﮐﺎرﻫﺎﯾﻰ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﺟﻬﺖ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺻﺤﯿﺢ رﯾﺴﮏ ﻫﺎى ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺪ ﻫﺮاز ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدد. ﻧﺘﺎﯾﺞ و ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻪ در ﭘﺮوژه ﺳﺪ ﻣﺨﺰﻧﯽ ﻫﺮاز ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ و ﭘﺎﯾﻠﻮت ﺑﺮرﺳﯽ ﮔﺮدﯾﺪ، ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ رﯾﺴﮏ ﻫﺎي ﺣﻮزه ﺑﺮق، ژﻧﺮاﺗﻮر و ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت)در ﺑﺨﺶ ﺧﻄﺮات ﮐﻠﯽ ( ، اﻧﻔﺠﺎر، ﺣﻔﺎري ﺑﺎ ﺟﺎﻣﺒﻮ و ﻧﺼﺐ ﻗﺎب در اوﻟﻮﯾﺖ ﻗﺮار دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ در ﺧﺼﻮص ﮐﺎﻫﺶ اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع و ﺷﺪت ﺗﺄﺛﯿﺮ آﻧﻬﺎ اﻗﺪاﻣﺎت ﭘﯿﺸﮕﯿﺮاﻧﻪ اي را اﻧﺠﺎم داد.