تفسير مجاهد، بررسي اصالت، سند، متن و بيان مباني آن

مجاهد بن جبر از مفسران مشهور قرن دوم است. غير از روايات فراواني كه در تفاسير روايي از وي نقل شده، نسخه اي مستقل و اصيل با عنوان «تفسير مجاهد» وجود دارد كه تنها تفسير باقي مانده از عهد تابعين است كه توسط «ابن ابي نجيح» از مجاهد روايت شده و از هيچ تفسير ديگر خصوصا «تفسير طبري» رونويسي نشده است. از 2130 روايت موجود در آن، 1731 روايت به مجاهد و ساير روايات به افراد ديگر از جمله پيامبر (ص)، امام علي (ع)، ابن عباس، عطاء و... منتهي مي شود كه توسط آدم بن ابي اياس به آن افزوده شده است. در سند مشهور اين تفسير «عبدالرحمن از ابراهيم از آدم از ورقاء از ابن ابي نجيح از مجاهد» روايت مي كند. مهم ترين ويژگي اين تفسير، تبيين واژگان و عبارات قرآن است. از جمله وجوهي كه در اين تفسير به آن پرداخته شده، اسباب نزول، اختلاف قرائات، ناسخ و منسوخ، ذكر قصه و... است. نخستين شواهد وجوه و نظاير، مجاز و... در اين تفسير ديده مي شود. اين پژوهش، ضمن معرفي شخصيت مجاهد، به گونه‌شناسي تفسير وي از منظر مباحث مختلف و نيز به بررسي دقيق اسناد آن خواهد پرداخت كه در آثار ديگر كمتر مورد بحث قرار گرفته است.