تحليل انتقادي گفتمان صوفيانه در گلستان سعدي

Critical Discourse Analysis of Sufism in Sa di's Gulistan

در اين پژوهش تلاش شده است، با به كارگيري برخي از ابزارهاي رويكرد تحليل انتقادي گفتمان، شخصيت هاي مطرح جامعه صوفيانه قرن هفتم در گلستان سعدي بازنموده شود. اين امر جز با در نظر داشتن زمينه هاي اجتماعي تاريخي روزگار خلق اثر ميسر نمي شود. از اين رو، به اجمال رويكردهاي جامعه شناختي و تاريخي نيز به ياري اين پژوهش آمد تا، با در نظر داشتن ابعاد زبان شناختي، جامعه شناختي، و تاريخي، تفسيري علمي از متن مورد نظر ارائه و چگونگي ديدگاه سعدي به اين جامعه مشخص شود. هم چنين، با آشكار كردن زواياي پنهان متن و با ارجاع به جامعه آن روزگار، ايدئولوژي هاي جاگرفته در بطن آن و سازوكار طبيعي شدگي آن ها روشن شود. بدين منظور، از نظريه هاي مايكل هليدي براي تحليل متن و از نظريه هاي نورمن فركلاف براي تبيين ابعاد اجتماعي و چگونگي پيوند آن با متن استفاده شد. از ميان ابزارهاي پيشنهادي براي تحليل متن، فرانقش انديشگاني، با تمركز بر فرايندها و نام گذاري ها، انتخاب شد. هم چنين، با تكيه بر آراي فركلاف، متن مورد نظر در سه سطح توصيف، تفسير، و تبيين بررسي و، از اين ره گذر، پيوند ميان متن و جامعه بازنمايي شد. با تبيين نقش و جاي گاه مشاركان اين گفتمان، سرانجام، بدين نتيجه دست يافتيم كه به ترتيب «شيوخ و پيران»، «صاحب دل»، «پارسا»، و «صالح» از درجات ارزشي بسيار والايي برخوردارند و «عابد» و «زاهد» منفي ترين و ضعيف ترين انواع شخصيت ها در گفتمان معنوي گلستان اند. «درويش»، كه بيش ترين فرايند بدو اختصاص دارد، فردي است با انواع قابليت ها و لزوما فردي منفي يا مثبت نيست.

In this research we try to study and analyze the mystical capacities of Sa’di’s Gulistan of 7th Century AH and search the hidden aspects and lower layers of the text, applying some tools of critical discourse analysis approach. Thus sociological and historical approaches are applied in order to come to a scientific interpretation of the text. Linguistic, social and historical aspects are of so much importance to us when we refer to Sadi's time and society, to reveal hidden ideologies of the text. To this end, Michael Halliday’s theories are used for analyzing the text and Norman Fairclough’s for explaining the social aspects in Gulistan. Among suggested tools, ideational meta-function is applied concentrating on naming and processes. Also according to Fairclough, the text is studied in three levels of description, interpretation and explanation and so the joint between the text and society will be represented. Results show one main discourse named spiritual discourse. Expressing the role and function of participants in the above-mentioned discourse we finally found out that except God as the one participant in spiritual discourse, one can consider a special position for preceptor (Pyr) and mystic (Sahib-del) and recognize them as the most positive poles of Sufis discourse of Gulistan. Darvish is an individual with all kinds of abilities, not necessarily negative or positive.